วัดพระธาตุจอมมอญ อำเภอแม่สะเรียง จังหวัดแม่ฮ่องสอน

พระธาตุจอมมอญ อำเภอแม่สะเรียง จังหวัดแม่ฮ่องสอน สร้างบนเขาต้องเดินขึ้นบันได ๓๓๙ ขั้น

วัดพระธาตุจอมมอญ
หมู่ที่ ๙ ตำบลบ้านกาด อำเภอแม่สะเรียง จังหวัดแม่ฮ่องสอน

วัดพระธาตุจอมมอญ มีพระธาตุจอมมอญ ซึ่งเป็นปูชนียสถานอันเก่าแก่ ๑ ในพระธาตุ ๔ มุมเมืองของอำเภอแม่สะเรียง จังหวัดแม่ฮ่องสอน

พระธาตุจอมมอญ สร้างขึ้นเป็นเวลากว่า ๑,๐๐๐ ปีมาแล้ว โดยสร้างพระเจดีย์เป็นหินไว้สักการะ มีการค้นพบกู่คำซึ่งสันนิษฐานว่าสร้างในสมัยพระเจ้าแสนเมืองมา กษัตริย์แห่งนครเชียงใหม่ องค์ที่ ๗ ราชวงศ์มังราย ได้รับสั่งให้อุปราช เจ้าแสนคำ เป็นผู้สร้าง เมื่อประมาณปี พ.ศ.๑๙๓๕ ซึ่งอัฐิเจ้าแสนคำได้บรรจุไว้ที่กู่คำหรือกู่แสนคำแห่งนี้ โดยตั้งอยู่บริเวณอุโบสถในปัจจุบัน

สมัยสมเด็จพระนเรศวรมหาราช ทำการกอบกู้บ้านเมืองได้เกลี้ยกล่อมชาวไทย ไทใหญ่ มอญ กะเหรี่ยง ละว้า จากพม่าเป็นสมัครพรรคพวกให้มาขึ้นกับไทย ประกอบกับกษัตริย์มอญได้หนีข้าศึกทางพม่ามานุ่งห่มขาวลี้ภัยพร้อมด้วยบริวาร และตั้งรกรากอยู่บริเวณนี้ จึงได้ช่วยกันบูรณปฏิสังขรณ์พระธาตุจอมมอญอีกครั้ง เมื่อเวลาผ่านไปพระเจดีย์ได้ชำรุดทรุดโทรม เหลือแต่ซากปรักหักพังเป็นหลุมคล้ายปลักควาย จนถึง พ.ศ.๒๔๕๓ โดยการนำของตระกูลกะเหรี่ยง พ่อเฒ่าหม่อนจอนุ แม่หม่อนโยแฮ พิกุล ได้สร้างเจดีย์ใหม่ครอบองค์เก่า และปี พ.ศ.๒๕๔๐ ทางวัดจึงได้สร้างครอบองค์เดิมให้ใหญ่และสูงขึ้น โดยได้บรรจุพระบรมธาตุพระหนุ (ส่วนคาง) และพระอุรังคธาตุ และได้มีการบรรจุพระธาตุเพิ่มนเจดีย์นี้ด้วย

อย่างไรก็ตาม ก่อนการบูรณปฏิสังขรณ์ วัดพระธาตุจอมมอญเป็นวัดร้างอยู่ในเขตป่ารกชัฏ มีสถานะเป็นเพียงสำนักสงฆ์ พอปี พ.ศ.๒๕๒๕ ชาวบ้านพะมอลอได้อาราธนาพระภิกษุจากวัดพระพุทธบาทตากผ้า จังหวัดลำพูน มาจำพรรษาที่นี่ ซึ่งเป็นศิษย์ของพระสุพรหมยานเถร (พรหมมา พฺรหฺมจกฺโก) หรือครูบาพรหมมา พระภิกษุที่มาจำพรรษาในครั้งนั้นมีด้วยกัน ๒ รูป คือ พระอธิการสวัสดิ์ นริสฺสโร และพระอาจารย์พิมล ชาตวีโร จากนั้นก็มีหลวงพ่อตาคำ สํวโร จากวัดน้ำจำ อำเภอสันกำแพง จังหวัดเชียงใหม่ มาสมทบ พระภิกษุทั้ง ๓ รูปนี้ถือเป็นกำลังสำคัญในการบูรณปฏิสังขรณ์วัดพระธาตุจอมมอญ และได้ทำเรื่องไปยังกรมการศาสนาเพื่อยกวัดร้างขึ้นเป็นวัดและมีพระสงฆ์อย่างถูกต้องตามกฎหมาย ซึ่งทางกรมการศาสนาเห็นชอบประกาศให้วัดพระธาตุจอมมอญขึ้นทะเบียนเป็นวัด เมื่อวันที่ ๑๗ พฤษภาคม พ.ศ.๒๕๔๒ พร้อมกับแต่งตั้งให้พระอธิการสวัสดิ์ นริสฺสโร เป็นเจ้าอาวาสรูปที่ ๑ ณ วันที่ ๑ เมษายน พ.ศ.๒๕๔๓ และมีการเปลี่ยนชื่อวัด โดยการเพิ่มคำว่า "พระธาตุ" จาก "วัดจอมมอญ" เป็น "วัดพระธาตุจอมมอญ" นับแต่นั้นเป็นต้นมา