"เบิกพระโอษฐ์"

http://www.identity.opm.go.th/identity/doc/nis01925.JPG

"เบิกพระโอษฐ์"

พระราชพิธีสมโภชเดือน และขึ้นพระอู่
ภาพจาก : identity.opm.go.th (สำนักงานส่งเสริมสร้างเอกลักษณ์ของชาติ สำนักงานปลัดสำนักนายกรัฐมนตรี)

เบิกพระโอษฐ์

เบิกพระโอษฐ์ ตามราชประเพณีแต่โบราณกาล นายเศวต ธนประดิษฐ์ ได้เขียนอธิบายไว้ในสารานุกรมไทย ฉบับราชบัณฑิตยสถาน เล่ม ๑๗ ว่า เมื่อจะมีการประสูติพระราชกุมารหรือพระราชกุมารี จะมีการเตรียมการต่าง ๆ ไว้พร้อม มีราชภัณฑ์และพิธีการที่จะใช้อย่างหนึ่ง เรียกว่าเบิกพระโอษฐ์

เริ่มการประสูติพระราชวงศ์ชั้นผู้ใหญ่มาประจำ ทรงพระประชวรครรภ์ เจ้าหน้าที่ยกพระแท่นประสูติเข้าไปตั้งประจำที่ พระแท่นนั้นมี ๓ อย่าง เจ้าฟ้าชั้นเอก พระแท่นสลักปิดทองล่องชาด เจ้าฟ้าชั้นโท พระแท่นสลักปิดทองทาสีเขียว พระองค์เจ้า พระแท่นขาคู้ไม้ปิดทอง ทาสีเขียว พระแท่นนี้ เสาโครงเพดานผ้าขาวระบายติดขลิบทองแผ่ลวด พระแท่นนี้ใช้สำหรับพระราชกุมาร พระราชกุมารีที่ประสูติ ผูกพระกระโจมในพระแท่น พระกระโจมนั้นใช้ผ้าขาว ไม่ใช่ผ้าโปร่ง พระกระโจมนี้ยอดทรงเจดีย์สลักปิดทองประดับกระจกคล้ายยอดพระกลด สำหรับใช้ครอบพระกระด้ง โดยแขวนไว้ใต้เพดานในพระแท่น พระกระด้งทำด้วยไม้ไผ่สานหุ้มผ้าขาว ทอดพระยี่ภู่ (เบาะ) ปูลาดด้วยผ้าขาวล้วน มีตั่งทองรองรับพระกระด้ง เมื่อพระราชกุมารหรือพระราชกุมารีประสูติ แพทย์ถวายการตัดพระสกุลเรียบร้อยแล้ว พระราชวงศ์ชั้นผู้ใหญ่รับพระราชกุมาร พระราชกุมารี เชิญลงในพระกระด้ง ทำพิธีร่อนพระราชกุมาร พระราชกุมารี แล้วเชิญพระกระด้งวางที่ตั่งทอง

พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว จะเสด็จไปพระราชทานน้ำพระมหาสังข์ รินลงในจอกทอง มีพานทองรอง มีช้อนที่เรียกว่า ช้อนวัก หรือช้อนทรงตัก ทำด้วยทอง แล้วทรงใช้ช้อนวักตักน้ำในจอกทองหยอดลงในพระโอษฐ์พระกุมารหรือพระกุมารี เรียกกันว่า เบิกพระโอษฐ์ จอก พาน ช้อน ที่ใช้ในการเบิกพระโอษฐ์ จัดระดับพระเกียรติยศ ดังนี้ เจ้าฟ้าชั้นเอก ทองคำลงยาทั้งจอก พาน และช้อนวักทรงตัก เจ้าฟ้าชั้นโท ทองคำลงยาแต่เพียงขอบจอก นอกนั้นไม่ลงยา พระองค์เจ้า ใช้เป็นทองล้วน

น้ำที่ใช้เบิกพระโอษฐ์ เป็นน้ำที่ตักจากกลางแม่น้ำในคืนวันเพ็ญ เดือน ๑๒ ซึ่งน้ำในแม่น้ำจะนิ่งและขึ้นมากเต็มฝั่ง มีการลอยพระประทีป และลอยกระทง ซึ่งถือกันว่าน้ำในวันนี้จะใสสะอาดบริสุทธิ์ เมื่อทรงลอยพระประทีปแล้วจะทรงตักน้ำในกลางแม่น้ำนั้น เก็บรักษาไว้ที่ห้องพระ บรรจุในพระมหาสังข์ ใช้ในพิธีนี้ตามราชประเพณี เพื่อสวัสดิมงคลเป็นปฐม.

คัดลอกจาก : คอลัมน์ "องค์ความรู้ภาษาไทย" โดย ราชบัณฑิตยสถาน น. ๒๒ นสพ.เดลินิวส์ ฉบับวันอังคารที่ ๑๙ มิถุนายน พ.ศ. ๒๕๕๕