ความเข้าใจเรื่อง "รอยพระพุทธบาท"

รอยพระพุทธบาท วัดพระพุทธบาท จังหวัดสระบุรี

รอยพระพุทธบาท

รอยพระพุทธบาทคือรอยเท้าของพระพุทธเจ้า ซึ่งเรียกกันตามความเห็นของคนทั่วไปนั่นเอง แต่ความจริงแล้วรอยพระพุทธบาทเป็นสัญลักษณ์ที่แสดงถึงการเสด็จออกเผยแผ่พระพุทธศาสนา อันเป็นคติความเชื่อของชาวลังกาทวีปที่ว่า เมื่อพระพุทธเจ้าเสด็จไปที่ใดก็จะประทับรอยพระบาทไว้ที่นั่น

ตามคติความเชื่อที่ถูกกล่าวขานต่อกันมานั่นคือ เมื่อพระพุทธเจ้าครั้งประสูติ และเสด็จพระดำเนินได้ ๗ ก้าว หมายถึง พระพุทธเจ้าทรงเผยแผ่พระศาสนา ครั้งพุทธกาลได้ ๗ แคว้น และทุกย่างก้าวแห่งรอยพระพุทธบาทไว้ ๗ แห่ง มีมูลเหตุเกิดขึ้นจากสองคติต่างกันคือ เป็นคติของชาวมัชฌิมประเทศหรือชาวอินเดียในครั้งโบราณอย่างหนึ่ง และเป็นคติของชาวลังกาทวีป คือ ชาวลังกาในปัจจุบันอย่างหนึ่ง

สำหรับคติของชาวมัชฌิมประเทศนั้น เดิมถือกันตั้งแต่ครั้งพุทธกาลและก่อนหน้านั้นว่า ไม่ควรสร้างรูปเทวดาหรือมนุษย์ขึ้นไว้บูชา ดังนั้นเจดีย์ที่พุทธศาสนิกชนสร้างขึ้นเมื่อก่อน พ.ศ. ๕๐๐ จึงทำแต่สถูปหรือวัตถุต่าง ๆ เป็นเครื่องหมายสำหรับบูชาแทนองค์พระพุทธเจ้า ซึ่งรอยพระพุทธบาทก็เป็นวัตถุอย่างหนึ่งที่นิยมทำกันในสมัยนั้น

ส่วนคติที่ถือกันในลังกาทวีปนั้นเกิดขึ้นภายหลัง โดยอ้างว่าพระพุทธเจ้าได้ทรงประทับรอยพระพุทธบาทไว้ให้เป็นที่สักการบูชา มีอยู่ ๕ แห่ง ด้วยกัน ได้แก่ ที่เขาสุวรรณมาลิก เขาสุวรรณบรรพต เขาสุมนกูฏ ที่เมืองโยนกบุรี พระพุทธบาทเป็นบริโภคเจดีย์ ซึ่งเป็นเจดีย์ประเภทหนึ่งในสี่ประเภทของพระพุทธเจดีย์ สร้างขึ้นเพื่อเป็นพุทธบูชาเช่นเดียวกับพระพุทธธาตุเจดีย์ การนับถือรอยพระพุทธบาทเป็นเจติยสถาน และที่หาดในลำน้ำนัมมหานทีได้มีคาถา คำนมัสการแต่งไว้สำหรับสวดท้ายบทสวดมนต์อย่างเก่า ดังนี้

   สุวณฺณ มาลิเก สุวณฺณ ปพฺพเต
   สุมนกูเฏ โยนกปุเร
   นมฺมทาย นทิยา ปญฺจปาทวรํ
   อหํ วนฺทามิ ทูรโต

จากหลักฐานทั้งหมดที่ได้กล่าวมานี้ ทำให้มีความเชื่อที่ว่า พระพุทธเจ้าทรงเสด็จมาที่ประเทศไทยแน่นอน โดยเส้นทางดังต่อไปนี้
   ๑. รอยพระพุทธบาท ดอยผาเลือก
   ๒. รอยพระพุทธบาท สันทรายหลวง
   ๓. รอยพระพุทธบาท วัดพระพุทธบาทสระบุรี
   ๔. รอยพระพุทธบาท เกาะแก้วพิสดารจังหวัดภูเก็ต
   ๕. รอยพระพุทธบาท เขาพัทธสิงห์พะโคะ
   ๖. รอยพระพุทธบาท เขาปฐมโกฐ์ ลังกา
   ๗. รอยพระพุทธบาท เนินเขาพรหมโยนีอินเดีย

ทั้งนี้ ในประเทศไทยได้มีการค้นพบรอยพระพุทธบาทขององค์สมเด็จพระสัมมาสัมพุทธเจ้าของเราถึง ๕๙๘ แห่งแล้ว ในที่นี้ขอแนะนำในส่วนของรอยพระพุทธบาทที่น่าสนใจหลาย ๆ แห่ง จะเห็นได้ว่ามีอยู่มากมายหลายแห่ง นั่นก็แปลว่าพระองค์ได้เสด็จออกเผยแผ่พระธรรมคำสอนไปทั่วประเทศไทยของเราก็ว่าได้

ในประเทศไทยของเรานั้น บางครั้งได้สร้างพระพุทธบาทจำลองขึ้นด้วย ทั้งที่ก็มีมณฑปที่สร้างขึ้นหลังได้ค้นพบรอยพระพุทธบาทที่เกิดขึ้นเองตามธรรมชาติ แต่ไม่ว่าจะเป็นสิ่งที่เกิดขึ้นเองตามธรรมชาติ หรือจะเป็นการจำลองรอยพระพุทธบาทก็ตาม ความหมายที่ต้องการจะสื่อถึงนั่นก็คือ เป็นสิ่งศักดิ์สิทธิ์ที่เหล่ามนุษย์ผู้ที่นับถือในศาสนาพุทธ ต่างนับถือในองค์สมเด็จพระสัมมาสัมพุทธเจ้าได้ถือว่ารอยพระพุทธบาทที่เกิดขึ้นนั้น ล้วนแล้วแต่เป็นตัวแทนของพระองค์ทั้งสิ้น ฉะนั้น ไม่ว่าจะจริงหรือไม่จริง ความศรัทธาก็ยังคงอยู่ตราบเท่าที่มนุษย์ยังคงมีศาสนาเป็นที่พึ่งพิงทางจิตใจนั่นเอง

ที่มา : ตามรอยพระพุทธบาท โดย “เทวาลัย” สำนักพิมพ์ยอดมาลา ชลบุรี