ตำนานพระธาตุดอยสะเก็ด จังหวัดเชียงใหม่

ตำนาน พระธาตุดอยสะเก็ด
อำเภอดอยสะเก็ด จังหวัดเชียงใหม่

วัดพระธาตุดอยสะเก็ด เป็นวัดที่เก่าแก่สร้างมาตั้งแต่ พ.ศ.๒๑๕๕ ได้รับพระราชทานวิสุงคามสีมาเมื่อวันที่ ๗ กุมภาพันธ์ ๒๔๖๑ และเมื่อ พ.ศ.๒๕๔๓ ได้รับให้ยกฐานะเป็นวัดพัฒนาตัวอย่างที่มีผลงานดีเด่นของสำนักงานพระพุทธศาสนาแห่งชาติ

ประวัติหรือตำนานตามที่บันทึกไว้ในประวัติ-ตำนานวัด มีดังนี้
ในสมัยพุทธกาล เมื่อพระสัมมาสัมพุทธเจ้าได้ตรัสรู้ธรรมอันวิเศษแล้ว ได้นำเอาธรรมะออกเผยแผ่แก่ชาวชนบทน้อยใหญ่ในชมพูทวีป จนได้มีผู้รู้แจ้งเห็นจริงในสัจธรรมเป็นจำนวนมาก

ในกาลนั้นแล พระพุทธองค์ได้ทรงแสดงปาฏิหาริย์มาปรากฏกายทิพย์ ณ บนดอยแห่งนี้ แล้วทรงเปล่งพระฉัพพรรณรังสีสว่างเจิดจ้าไปทั่ว ขณะนั้นได้มีพญานาคคู่หนึ่งอาศัยอยู่ในหนองบัว (ห่างจากวัดพระธาตุดอยสะเก็ดประมาณ ๑ กิโลเมตร ทางด้านทิศตะวันออกเฉียงเหนือ) ได้เห็นฉัพพรรณรังสีจึงแปลกใจพากันเลื้อยขึ้นสู่บนดอยแล้วได้ทัศนาเห็นพระพุทธองค์ บังเกิดความเลื่อมใสจึงแปลงกายเป็นชายหนุ่มหญิงสาวมาเข้าเฝ้าพร้อมกับได้นำดอกบัวมาถวาย พระพุทธองค์ทรงรับเอาดอกบัวแล้วจึงทรงแสดงธรรมโปรด และประทานพระเกศาธาตุแก่พญานาคแปลงคู่นั้น พญานาคจึงได้อธิษฐานสร้างเจดีย์หิน แล้วนำเอาพระเกศาธาตุบรรจุประดิษฐานไว้บนดอยแห่งนี้

ต่อมาได้มีนายพรานผู้แสวงหาของป่าได้มาพบเห็นเจดีย์มีลักษณะสวยงาม จึงเกิดอัศจรรย์แล้วได้นำเอาก้อนหินมาก่อเป็นรูปเจดีย์ขึ้น กลางคืนได้นิมิต (ฝัน) ว่าเจดีย์ที่ตนพบนั้นเป็นที่บรรจุพระเกศาธาตุของพระพุทธเจ้า จึงได้บอกกล่าวชักชวนประชาชนในแถบนั้นขึ้นไปสักการบูชา และเรียกชื่อภูเขาแห่งนี้ว่า “ดอยเส้นเกศ” บ้าง “ดอยสะเก็ด”บ้าง ที่เรียกว่าดอยเส้นเกศนั้นเพราะเรียกตามพระเกศาธาตุ ที่เรียกว่าดอยสะเก็ดเพราะเรียกเพี้ยนสำเนียงตามที่พญานาคลอกคราบ (ชาวเหนือเรียกดอยสะเก็ด หรือสละเกล็ด) คือ ถอดหรือลอกคราบนั้นเอง

ดอยแห่งนี้ได้มีพุทธศาสนิกชนขึ้นมานมัสการเจดีย์หิน อันเป็นที่บรรจุพระเกศาธาตุมากขึ้น จึงได้ก่อเจดีย์ปูนเสริมให้ใหญ่และมั่นคงกว่าเดิม

ต่อมาได้มีพระภิกษุรูปหนึ่งชื่อว่า “ครูบาเก๋” จากอำเภอเมือง จังหวัดน่าน มาสร้างวิหารและบูรณะเจดีย์ พร้อมทั้งสถาปนาขึ้นเป็นวัด เรียกว่า “วัดพระธาตุดอยสะเก็ด” และได้มีชาวบ้านเข้ามาอยู่อาศัยในเชิงดอยและใกล้เคียงมากขึ้น ทางราชการจึงได้จัดตั้งเป็นอำเภอ โดยใช้ชื่อว่า “อำเภอดอยสะเก็ด” ตามภาษาเรียกของชาวบ้านเป็นต้นมา

จุลศักราช ๑๑๙๗ พ่อน้อยอินทจักร ได้มาบูรณะวิหารหลังเก่า และเมื่อจุลศักราช ๑๒๗๔ ครูบาชัย วัดลวงเหนือ (วัดศรีมุงเมืองปัจจุบัน) ได้มาซ่อมแซมวิหารให้ดีกว่าเดิม และเสริมองค์เจดีย์ให้ใหญ่ขึ้นกว่าเดิม และในจุลศักราช ๑๒๕๗ ตรงกับ พ.ศ.๒๔๔๘ พระอภิวงศ์ หรือ ครูบากาวิชัย พร้อมด้วยพ่อหนานอินทวงศ์ (พ่อขุนผดุงดอยแดน) ได้มาตั้งบ้านเรือนอยู่ในหมู่บ้านเชิงดอย (ตลาดอำเภอ) เป็นครอบครัวแรก ได้ร่วมกันอุปถัมภ์วัดพระธาตุดอยสะเก็ดตลอดมา

ปูชยนียวัตถุของโบราณเก่าแก่ล้ำค่าของวัดพระธาตุดอยสะเก็ดมีมาก อาทิเช่น มีเจดีย์ซึ่งเป็นที่บรรจุพระเกศาธาตุอายุร่วม ๑,๐๐๐ ปี มีพระบรมสารีริกธาตุอันเป็นปูชนียวัตถุอันศักดิ์สิทธิ์ เป็นที่สักการะเคารพของชาวอำเภอดอยสะเก็ดทุกปี

ในเดือน ๘ เป็ง (ขึ้น ๑๕ ค่ำ เดือน ๖ ใต้) ทางวัดจะอัญเชิญพระบรมสารีริกธาตุจากที่ประดิษฐานให้พุทธศาสนิกชนสรงน้ำ

ศาสนาพุทธในอำเภอดอยสะเก็ด
การนับถือศาสนาพุทธในพื้นที่ต่างๆ ของเมืองเชียงใหม่ ได้เข้ามาสู่ดินแดนแห่งนี้ ทั้งแบบมหายานจากจีน และแบบเถรวาทสืบมาแต่อาณาจักรหริภุญไชย ส่งต่อมาในสมัยล้านนา มีการศึกษาเรียนรู้และสืบทอดพระพุทธศาสนา แม้ว่าบางครั้งจะอยู่ในปกครองของพม่า แต่ก็มีการสืบสานพระพุทธศาสนาเรื่อยมา แต่การนับถือพระพุทธศาสนาของชาวล้านนานั้นก็ยังมีการผสมผสานกับความเชื่อของท้องถิ่น เช่นความเชื่อเรื่องผี ไสยศาสตร์ และวิญญาณร่วมด้วย

ในยุคของการเก็บผักใส่ซ้าเก็บข้าใส่เมือง มีการอพยพผู้คนจากเมืองต่างๆ มาเป็นพลเมืองของเชียงใหม่เพื่อความมั่งคั่งและช่วยในการฟื้นฟูบ้านเมืองที่บอบช้ำจากศึกสงคราม โดยกวาดต้อนชาวไทลื้อ ไทเขิน จากเมืองทางตอนเหนือลงมาไว้ในท้องที่อำเภอดอยสะเก็ด โดยกลุ่มชนต่างๆ ก็ได้สร้างวัดวาอารามตามลักษณะความเชื่อของบรรพบุรุษ และอิทธิพลที่ได้รับจากเมืองที่จากมา ทั้งไทลื้อ ไทใหญ่ ไทเขิน พม่า เป็นต้น นอกจากนี้วัดต่างๆ ก็ได้รับการบูรณะฟื้นฟูอยู่ตลอดมา เช่นวัดพระธาตุดอยสะเก็ด

ปัจจุบันวัดในอำเภอดอยสะเก็ดส่วนใหญ่สังกัดมหานิกาย และมีวัดเดียวที่สังกัดธรรมยุติกนิยาย คือวัดศรีมุงเมือง

ศาสนาคริสต์ในอำเภอดอยสะเก็ด
คริสตจักรในอำเภอดอยสะเก็ด เป็นคริสตจักรที่เริ่มจากการรับความเชื่อคริสต์ศาสนาของชนท้องถิ่นรุ่นแรก ๆ มาจากการเห็นคุณค่าและประโยชน์จากยารักษาโรคของฝรั่ง ตลอดจนได้รับการคุ้มครองจากมิชชันนารีให้รอดพ้นจากการกล่าวหาเรื่องผีกะ (ผีปอบ) และการได้รับความช่วยเหลือทางสังคม เศรษฐกิจ จนทำให้เกิดการรับความเชื่อในศาสนาคริสต์ขึ้นในบ้านแม่ดอกแดง เมื่อปี พ.ศ.๒๔๑๘ และเผยแพร่ไปตามกลุ่มญาติโดยมีศูนย์กลางคริสตจักรที่บ้านแม่ดอกแดง มีพ่อครูโจนาธาน วิสสัน นายแพทย์แมเรียน เอ ชัค และนางสาวเอดนา โคล์ มิชชันนารีเป็นผู้มาสถาปนาคริสตจักรแม่ดอกแดง เมื่อวันที่ ๒๕ ธันวาคม พ.ศ. ๒๔๒๓ โดยเรียกว่า “Paish” (คริสตมณฑล) และขยายคริสตจักรใหม่ไปยังป่าป้องใต้ร้อง

ศาสนาอิสลามในอำเภอดอยสะเก็ด
ชุมชนมัสยิดอัล–ฟัฏลิ (ดอยสะเก็ด) เป็นชุมชนเล็กๆ พี่น้องมุสลิมส่วนใหญ่ที่นี่จะมีเชื้อสายอินเดียและบังคลาเทศ ซึ่งได้เดินทางมาค้าขายและเห็นความอุดมสมบูรณ์ของทำเลที่ตั้ง จึงได้รวมตัวกันตั้งรกราก ณ บ้านเชิงดอย บางคนก็ไปตั้งรกรากอยู่บ้านแม่ก๊ะ ตำบลตลาดใหญ่ มุสลิมในอำเภอดอยสะเก็ดมีมากว่าร้อยปี แรกเริ่มเดิมทีก็จะมีหลายครอบครัว และต่างคนต่างย้ายครอบครัวไปอยู่ในเมืองกันบ้าง เช่น ในชุมชนช้างคลาน ชุมชนช้างเผือก ตามแต่ความพอใจ คงเหลือแต่ครอบครัวของนายอับดุลกุฟูร เจริญศรี ค้าขายผ้า ครอบครัวของฮัจยีบาบู–นางคำมูล อารีซอน ค้าขายเนื้อวัวชำแหละ เลี้ยงวัวนม และครอบครัวนายเดช อารีชาติ าขายของชำ

ปัจจุบันมีมัสยิดอัลฟัฏลิ (ดอยสะเก็ด) ตั้งอยู่หมู่ ๓ ตำบลเชิงดอย อำเภอดอยสะเก็ด จังหวัดเชียงใหม่ เป็นมัสยิดลำดับที่ ๖ ของจังหวัดเชียงใหม่

องค์พระเจดีย์เดิม ถูกสร้างครอบไว้อีกชั้นหนึ่ง

วัดพระธาตุดอยสะเก็ด มีความสะอาดเป็นระเบียบ ต้นไม้ตัดแต่งสวยงาม
จนได้รับการยกฐานะให้เป็นวัดพัฒนาตัวอย่าง

พระพุทธบาทจำลอง วัดพระธาตุดอยสะเก็ด
ในสมัยพุทธกาล องค์สมเด็จพระสัมมาสัมพุทธเจ้า ทรงแสดงพุทธปาฏิหาริย์
เสด็จมาประทับ ณ เขาลูกนี้แล้วประทานพระเกศาธาตุแก่พญานาค ๒ ตัว
ที่แปลงกายเป็นชายหนุ่มหญิงสาวนำดอกบัวมาถวายพระพุทธองค์
วัดจึงได้สร้างรอยพระพุทธบาทจำลองเพื่อเป็นพุทธานุสสติและเป็นพุทธบูชา
ญาติโยมมาสักการะขอให้ตั้งจิตให้ดี จะเป็นบุญกุศลสืบไป
หินก้อนนี้ เดิมสูง ๕ เมตร
ตอนปรับบริเวณวัดปรากฏว่าส่วนที่เหลือแมคโคร์ขุดจนฟันหักก็ปรับไม่ได้
จุดระเบิดหินก็ไม่แตกกดไม่ลง
ข้อมูล : คัดจากจารึกศิลาข้างพระพุทธบาทจำลอง

อาคารพิพิธภัณฑ์วัดพระธาตุดอยสะเก็ด

ภายในพิพิธภัณฑ์จัดแสดงการก่อตั้งชุมชนหลังการสร้างพระธาตุดอยสะเก็ด
และการเข้ามาของศาสนาพุทธ ศาสนาคริสต์ และศาสนาอิสลาม
ซึ่งเป็นมูลเหตุให้คนในชุมชนมีการเลือกนับถือศาสนาหลากหลาย

การแต่งกายและวิถีชีวิตความเป็นอยู่ของชาวไตลื้อ
ในต้นพุทธศตวรรษที่ ๒๔ เมืองเชียงใหม่และเมืองน่านได้เข้าไปมีบทบาททางการเมืองและการทหาร
ในสิบสองปันนาและเชียงตุง จึงมีการกวาดต้อนและชักจูงชุมชนไตลื้อเข้าสู่เมืองเชียงใหม่และลำพูน
ตามนโยบาย “เก็บผักใส่ซ้า เก็บข้าใส่เมือง” จากการค้นคว้า สันนิษฐานว่าบริเวณอำเภอดอยสะเก็ด
เป็นที่ที่กลุ่มชาวไทยลื้อกลุ่มเมืองเชียงรุ้ง เมืองฮำ เมืองแซ่ เมืองลู เมืองออง เมืองลวง
มาตั้งรกรากอยู่เมื่อประมาณ ๒๐๐ กว่าปีมาแล้ว และต่อมาเมื่อประชากรเพิ่มมากขึ้นก็มีการขยายชุมชน
ตามที่ราบลุ่มของแม่น้ำต่างๆ ในจังหวัดเชียงใหม่ จนในปัจจุบันชาวบ้านไตลื้อในอำเภอดอยสะเก็ด
มีประมาณ ๔ หมู่บ้าน คือ บ้านลวงเหนือ ลวงใต้ ป่าเมี่ยง ป่าคา

ชาวไตลื้ออำเภอดอยสะเก็ดแต่อดีตจนถึงปัจจุบัน ส่วนใหญ่ก็ยังคงไว้ซึ่งเอกลักษณ์ อัตลักษณ์ และสัญลักษณ์
เช่น ภาษาพูด ความเชื่อ การแต่งกาย อาหารการกิน การแสดง อาชีพเกษตรกรรม

ตลาดผดุงดอยแดน อำเภอดอยสะเก็ด จังหวัดเชียงใหม่
ความอุดมสมบูรณ์ของดอยสะเก็ด เริ่มที่บ้านเชิงดอย ทำเลที่เหมาะสำหรับการค้าขายแลกเปลี่ยน
จึงทำให้มีผู้คนมาทำการค้าขายกันอย่างคับคั่ง วิถีชีวิตของคนในชุมชนจึงมีอาชีพค้าขาย
ต่อมาขุนผดุงดอยแดนได้สร้างตลาดขึ้นเพื่อใช้เป็นสื่อกลางในการศื้อขายแลกเปลี่ยนสินค้า