ประเพณีมอบกุญแจเมือง

ประเพณีมอบกุญแจเมือง

ประเพณีการมอบ “กุญแจเมือง” หรือ “กุญแจแห่งนคร” ได้เริ่มขึ้นในราวคริสต์ศตวรรษที่ ๑๖ (พ.ศ. ๒๐๐๐) ณ ประเทศอังกฤษ ขณะนั้นมุขอำมาตย์ (Lord Chamberlain) มีหน้าที่สำคัญ ในการต้อนรับแขกเมือง โดยตระเตรียมการรับรอง ต้อนรับ และจัดงานรัฐพิธีต่างๆ แด่แขกของพระเจ้ากรุงอังกฤษ มุขอำมาตย์ผู้นี้ มีไม้เท้าถือสีขาว กับกุญแจประดับเพชร เป็นเครื่องหมายอันมีเกียรติประจำตำแหน่ง ในระยะนั้นบรรดาทูตานุทูตต่างประเทศ ที่ไปประจำในราชสำนักอังกฤษ จะต้องยื่นสาสน์ตราตั้ง ต่อมุขอำมาตย์เป็นผู้พิจารณา ในนามของพระเจ้ากรุงอังกฤษ เมื่อมุขอำมาตย์ยอมรับสาสน์ตราตั้งแล้ว ก็จะมอบกุญแจอันมีเกียรติให้แก่เอกอัครราชทูต เพื่อแสดงว่ายอมรับความเป็นทูต และต้อนรับให้พำนักอยู่ในราชอาณาจักรได้ ประเพณีการมอบกุญแจเมืองจึงได้เริ่มขึ้น ต่อมาในสมัยกลาง (พ.ศ. ๒๑๐๐-๒๓๐๐) ทุกนครในยุโรป ได้ก่อสร้างกำแพงเมืองที่สูงใหญ่เพื่อป้องกันนครเช่นเดียวกับที่พระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลกมหาราช ได้สร้างกำแพงเมืองขึ้น เพื่อป้องกันพระนคร เมื่อทรงย้ายเมืองหลวงจากฝั่งธนบุรีมายังฝั่งพระนคร กำแพงนี้ทั้งในยุโรปและประเทศไทย มีประตูใหญ่ไว้เพื่อแสดงว่าเป็นทางเข้าสู่ตัวเมือง ประตูนี้จะปิดลั่นกุญแจเสมอในยามค่ำคืนหรือระหว่างมีเหตุฉุกเฉิน การมอบกุญแจเมือง หรือกุญแจประจำนคร จึงกลายเป็นประเพณีมอบให้แก่ผู้มาเยือน ซึ่งมีความหมายเสมือนว่า มอบกุญแจให้เพื่อไขประตูเข้าเมืองได้ ตามความจริงนั้น กุญแจที่มอบให้แก่แขกเมือง มิใช่กุญแจจริงที่จะใช้ไขประตูได้ แต่เป็นกุญแจสัญลักษณ์แห่งการต้อนรับ

นครต่างๆ ของชาติที่เจริญแล้ว ถือปฏิบัติมอบกุญแจให้กัน เพื่อแสดงความยกย่องและให้เกียรติแด่แขกคนสำคัญที่มาเยือนนครนั้นๆ กรุงเทพมหานครเป็นนครหลวงของไทย ในอดีตมีการปกครองระบบเทศบาล ได้แก่ เทศบาลนครกรุงเทพ ทำหน้าที่บริหาร และปกครองท้องถิ่น มีนายกเทศมนตรีนครกรุงเทพ เป็นหัวหน้าผู้บริหาร จึงได้จัดให้มีกุญแจสัญลักษณ์ประจำนครขึ้น ดังนั้นนายกเทศมนตรีจึงเป็นผู้มอบกุญแจนี้แก่ผู้มีเกียรติที่มาเยือนพระนคร แต่ในปัจจุบัน มีการเปลี่ยนแปลงระบบการปกครองส่วนท้องถิ่น โดยมีการเลือกตั้งผู้ว่าราชการกรุงเทพมหานครและผู้ว่าราชการกรุงเทพมหานครจึงเป็นผู้มอบกุญแจเมืองให้แก่ประมุขของต่างประเทศ ที่มาเยือนกรุงเทพมหานครอย่างเป็นทางการ (state visit) พิธีมอบกุญแจเมืองจัดขึ้น ณ ลานพลับพลามหาเจษฎาบดินทร์ โดยมีผู้ว่าราชการกรุงเทพมหานครเป็นผู้มอบกุญแจเมืองและกล่าวสุนทรพจน์ต้อนรับ และมอบของที่ระลึก ผู้ว่าราชการกรุงเทพมหานคร จะแต่งกายในชุดขาวเต็มยศ พร้อมกับสวมสร้อยสังวาลย์ประดับ ซึ่งถือว่าเป็นชุดแต่งกายพิเศษประจำตำแหน่งผู้ว่าราชการกรุงเทพมหานคร อนึ่ง เนื่องในวโรกาสมหามงคลเฉลิมพระชนมพรรษาหกรอบของพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว กรุงเทพมหานครได้จัดทำกุญแจจำลอ สัญลักษณ์กรุงเทพมหานครทองคำเพื่อมอบให้แก่พระราชอาคันตุก และอาคันตุกะของพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว และสมเด็จพระนางเจ้าฯ พระบรมราชินีนาถ ที่จะเดินทางมาเยือนประเทศไทย ตั้งแต่ปีคริสตศักราช ๒๐๐๐ (พ.ศ. ๒๕๔๓) เป็นต้นไป

ตีพิมพ์ในนิตยสารสารคดี