ปริศนาอัลไซเมอร์ มีทั้งของแท้-เทียม

ปริศนาอัลไซเมอร์ มีทั้งของแท้-เทียม

อัลไซเมอร์”...เป็นสาเหตุหลัก ของโรคสมองเสื่อมซึ่งพบมากขึ้นเรื่อยๆ ในคนอายุตั้งแต่ ๖๐ ปีขึ้นไป

ประเทศไทยมีผู้ป่วยอัลไซเมอร์ไม่ต่ำกว่า ๖๐๐,๐๐๐ ราย ทั้งที่ยังพอช่วยตัวเองในชีวิตประจำวันได้ ไปจนถึงระดับที่ต้องมีคนอยู่ด้วยเป็นบางเวลา เฉพาะในการทำกิจวัตรประจำวัน เช่น อาบน้ำ เข้าห้องน้ำ แต่งตัว รับประทานอาหาร หรือช่วยตนเองไม่ได้เลย ถึงกับต้องนั่งรถเข็น หรือนอนติดเตียงตลอด

ประมาณการว่าอาจมีผู้ป่วยเพิ่มขึ้นถึง ๑๐๐,๐๐๐ รายต่อปี โดยที่อายุตั้งแต่ ๖๕ ปีขึ้นไปจะเป็นอัลไซเมอร์ประมาณ ๕-๘ เปอร์เซ็นต์ และเมื่อถึงอายุ ๘๐ ปีขึ้นไปจะพบถึงประมาณครึ่งต่อครึ่งหรือ ๕๐ เปอร์เซ็นต์

“อัลไซเมอร์”...เริ่มด้วยหลงลืมเหตุการณ์ปัจจุบันที่ผ่านมาหยกๆ ลืมสิ่งที่ทำมาไม่นาน จนเมื่ออาการมากขึ้นจะกระทบการตัดสินใจ ความมีเหตุมีผล การเลือกใช้คำพูด การเรียกชื่อสิ่งของ การใช้ภาษา จนถึงการดูแลตนเอง ติดต่อสื่อสารกับคนรอบข้าง อารมณ์ผวนผันปรวนแปร

กระทั่ง...ช่วยตนเองไม่ได้ในที่สุด

ศาสตราจารย์ นายแพทย์ธีระวัฒน์ เหมะจุฑา บอกว่า เรื่องสำคัญของอัลไซเมอร์คือ โรคนี้เมื่อแสดงอาการขึ้นแม้แต่น้อยนิดยังไม่มียาใดๆ ที่สามารถรักษาหรือชะลอการดำเนินของโรคได้

จะมีก็เพียง “ยา”...ที่พอช่วยกระตุ้นให้สมองกระฉับกระเฉง ช่วยความจำได้เล็กๆ น้อยๆ...ภาษาหมอเรียกว่า “cognitive enhancer”

ปัญหามีว่า...ยาที่ว่าจะต้องพ่วงกับผลข้างเคียง ในบางราย...อาจพ่วงมากจนมีอาการทางจิตประสาท ภาพหลอน หูแว่ว จนต้องใช้ยาโรคจิต

ซึ่งจะกลับกลายเป็น “กด”...การทำงานของสมองให้แย่ลงไปอีก

“กำเนิดของอัลไซเมอร์เริ่มล่วงหน้าก่อนมีอาการสิบถึงสิบห้าปี และมีหลักฐานชี้ว่าอาจเริ่มตั้งแต่เกิด” ศาสตราจารย์ นายแพทย์ ธีระวัฒน์ ว่า

ทั้งนี้ โดยการวิเคราะห์สมองเด็กที่เกิดในครอบครัวอัลไซเมอร์และมีรหัสพันธุกรรมเข้าข่ายจะพบสมองผิดปกติตั้งแต่ ๔ เดือน รหัสพันธุกรรมที่เป็นตัวกำหนด ในขั้นถึงเป็นกรรมพันธุ์จะทำให้มีอัลไซเมอร์เป็นหลายๆ คนในครอบครัวทุกระดับ

รหัสพันธุกรรมของอัลไซเมอร์ในคนไทยไม่เหมือนกับต่างประเทศ แม้แต่คนเอเชียด้วยกัน เช่น จีน ญี่ปุ่น ปัจจุบันเป็นที่พิสูจน์แล้วว่ามีอาหาร ผัก ผลไม้ กากใยหลายประเภทที่ช่วยชีวิต ชะลอและป้องกันได้ทั้งสมองเสื่อม อัลไซเมอร์ พาร์กินสัน อัมพฤกษ์ มะเร็ง และโรคหัวใจ รวมทั้ง...ทำให้อายุยืนโดยทำให้เซลล์ไม่ตาย...แก่...เฒ่า...ช้า

ทั้งนี้ โดยที่สายใย “Telomere”...บริเวณปลายแท่งโครโมโซม ไม่หดสั้นลงยังคงยืดยาวอยู่ ซึ่งกำหนดอายุขัยของเซลล์ เวลาที่มีการเจริญแบ่งตัว

คุณหมอธีระวัฒน์ย้ำว่า นอกจากนั้น ผัก ผลไม้ กากใย ยังมีผลออกฤทธิ์เทียบกับการจำศีล อดอาหาร จำกัดพลังงาน

กินน้อย ผอมเพรียว (calorie deprivation) โดยออกฤทธิ์ผ่าน sirtuin gene ซึ่งมีบทบาทสำคัญในกระบวนการความชราและการมีชีวิตที่ยืนยาว และ TOR (target of rapamicin) gene

น่าสนใจด้วยว่า...สารสกัดจากองุ่น ไวน์แดง “resveratrol”... มีสรรพคุณผ่านยีนดังกล่าว และมีรายงานในวารสารวิทยาศาสตร์ชั้นนำ nature เดือนมกราคม ’๕๘ ว่าสามารถชะลอความจำหดหายเมื่ออายุมากขึ้นอีก

ทั้งสามารถเพิ่มเซลล์ในสมองส่วนความจำ (Hippocarnpus) อีกทั้งลดการอักเสบที่เกิดจากเซลล์สมองเกลีย (glia cell) อีกด้วยซึ่งเป็นกลไกของการเกิดอัลไซเมอร์

อย่างไรก็ตาม...ก่อนที่จะสรุปว่าเป็น “อัลไซเมอร์สมองเสื่อมจริง” ต้องพิจารณาให้ถี่ถ้วนแยก “อัลไซเมอร์เทียม” ออกไปก่อน โดยที่อัลไซเมอร์เทียมจะเกิดในคนอายุค่อนข้างน้อยโดยที่ไม่ได้มีประวัติครอบครัวอัลไซเมอร์แบบกรรมพันธุ์ หรือเมื่อเกิดขึ้นแล้วอาการรวดเร็วรุนแรง มีอาการทางจิตประสาทเริ่มตั้งแต่แรก มีอาการสมองอื่นๆ ปน...

“การเคลื่อนไหวของหน้า ตัว แขน ขา ผิดปกติ แม้แต่มีอาการชักร่วมด้วย หรือเริ่มด้วยการหลงลืมกะทันหัน และใช้เวลานานเป็นสัปดาห์ เดือน ...กว่าที่จะกระเตื้อง อาจมีหลงทางทันที โดยไม่ได้มีอาการอื่นๆนำมาก่อน มีพฤติกรรมผิดปกติและตามมาด้วยอาการทางสมองอื่นๆเป็นพรวน...มีอาการปัสสาวะกลั้นไม่อยู่ตั้งแต่ต้น”

ข้อมูลทั้งหมดเหล่านี้ บ่งบอกถึงสาเหตุที่ต้องวินิจฉัยให้ได้ ซึ่งมีตั้งแต่การพร่องวิตามิน บี ๑๒ บี ๑ มีการติดเชื้อเอดส์ ซิฟิลิส มีโรคทางสมองเสื่อมพรีออน (prion disease) ที่เรียกว่า CJD (Creutzfeldt Jakob disease)

ซึ่งเป็นแบบพันธุกรรมหรือติดต่อจากการบริโภคสิ่งปนเปื้อน เช่น โรควัวบ้า เป็นเนื้องอก หรือแม้กระทั่งมีการระบายน้ำในสมองผิดปกติ รวมทั้งมีเส้นเลือดตีบตันในตำแหน่งควบคุมความจำ ความประพฤติ และโรคเส้นเลือดอักเสบ

สาเหตุเหล่านี้เป็นรายการปกติที่อยู่ในการตรวจหา “อัลไซเมอร์เทียม”

อย่างไรก็ตาม...ภายในช่วงเวลา ๔-๕ ปีที่ผ่านมามีการพบว่าโรคน้ำเหลืองเสียโดยมีภูมิคุ้มกันวิปริตต่อตัวเซลล์ประสาทไม่ได้ทำให้มีอาการแบบสมองอักเสบ...คล้ายไวรัสขึ้นสมอง อัมพาต ชัก อย่างเดียว

แต่...ให้อาการเลียนแบบอัลไซเมอร์หรือสมองเสื่อมรวดเร็ว (rapid dementia) ได้เช่นกัน

โรคในกลุ่มนี้ถ้าวินิจฉัยได้เร็วรักษาทัน มีทางยับยั้งฟื้นฟูสมองได้ โดยเฉพาะในกลุ่มที่เป็นภูมิวิปริตต่อเปลือกของเซลล์จะตอบสนองต่อการรักษาดีกว่าภูมิวิปริตต่อส่วนประกอบในเซลล์

ที่สำคัญ “ภูมิวิปริต” เหล่านี้ในบางรายเกี่ยวพันกับเนื้องอก อาจถึงขั้นมะเร็งในร่างกายที่บงการให้เกิดภูมิวิปริต (paraneoplastic syndrome) ดังนั้น...นอกจากวินิจฉัยอัลไซเมอร์เทียมชนิดนี้ได้ ยังป้องกันและกำจัดมะเร็งที่ซ่อนอยู่ภายในได้

ศาสตราจารย์ นายแพทย์ธีระวัฒน์ บอกอีกว่า ศูนย์ปฏิบัติการโรคทางสมองของเราสามารถตรวจหาโรคภูมิวิปริตน้ำเหลืองเสียเหล่านี้ได้

ผู้ที่สนใจเข้าไปดูรายละเอียดการตรวจและการส่งตัวอย่างได้ที่เว็บไซต์ www.cueid.org

อีกเรื่องที่ต้องฝากประชาสัมพันธ์ ช่วงเดือนมีนาคม ระหว่างวันที่ ๙-๑๑ ที่สยามพารากอน ชั้น ๒ ศูนย์ฯจะมีนิทรรศการ “รักษ์สมอง” และมีประเด็นอัลไซเมอร์แท้...เทียม การตรวจทางพันธุกรรม การวัดของเสียในสมอง และอาหารช่วยชีวิตคืออะไร มาเสิร์ฟ...เสริมเป็นอาหารสมองอย่างครบครัน

งานนี้ห้ามพลาด คุณจะได้ความรู้มากมายเกี่ยวกับ “อัลไซเมอร์” ...เป็นสาเหตุหลักของโรคสมองเสื่อม ที่ต้องดูกันให้ถ่องแท้ว่าเป็นของ “แท้” หรือว่า “เทียม”.

ไทยรัฐ - ๓ มี.ค. ๕๘