สีใดมีความหมายอย่างใร? ในธงไตรรงค์ : พระราชนิพนธ์ ใน ล้นเกล้าฯ รัชกาลที่ ๖

สีใดมีความหมายอย่างใร? ในธงไตรรงค์

ผู้เขียน : kimleng.
๕ มกราคม ๒๕๖๐

พุทธศักราช ๒๔๕๙ พระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัว รัชกาลที่ ๖ เสด็จทางลำน้ำประพาสหัวเมืองเหนือ วันที่ ๑๒ กันยายน เสด็จถึงเมืองอุทัยธานี (ในกฎหมายเก่าลักษณะพระธรรมนูญ เรียกว่า “เมืองอุไทยธานี") โดยเรือยนต์พระที่นั่งประจำทวีป พร้อมเรือพระที่นั่งรอง เรือพระประเทียบ แล่นเป็นขบวนลดหลั่นกัน เข้าเทียบท่าหน้าศาลากลางเมืองอุทัยธานี ซึ่งได้เตรียมสร้างท่าฉนวนหลังคามุงด้วยจาก สูงรโหฐานพอที่ขบวนเรือแวะจอดพักได้สะดวก และสร้างพลับพลาที่ประทับด้วยไม้ไผ่จากท้องถิ่นที่หาได้บริเวณใกล้เคียง คือ ไม้ไผ่บนเกาะเทโพ

ด้านในพลับพลากั้นห้องด้วยแผงไม้ไผ่เขียวสอ มีเครื่องใช้ โต๊ะ เก้าอี้ที่ประทับทำจากไม้ไผ่ทั้งสิ้นจัดถวายไว้เรียบร้อย เรียกว่าฝากฝีมือหัตถกรรมจากไม้ไผ่อย่างสุดฝีมือกันทีเดียว เป็นที่สบพระราชหฤทัยและมีรับสั่งชมเชยเป็นอันมาก

รุ่งขึ้นวันที่ ๑๓ กันยายน พุทธศักราช ๒๔๕๙ เสด็จพระราชดำเนินวัดเขาสะแกกรัง แล้วทรงพระแคร่หามโดยพระตำรวจหลวง เสด็จฯ ออกจากพลับพลาไปตามถนนเลียบริมน้ำท่ามกลางประชาชนที่มาคอยเฝ้าฯชมพระบารมีอย่างแออัดตลอดสองข้างทาง ระหว่างทางเสด็จพระราชดำเนิน ทรงทอดพระเนตรเห็นธงช้างที่ประดับไว้ต้อนรับตามบ้านเรือนชาวบ้าน มีผืนหนึ่งติดกลับด้าน คือหัวและลำตัวของช้างห้อยลงมาข้างล่าง ทรงเมินพระพักตร์ไปทางอื่นเสีย มิได้ตรัสหรือแสดงพระกิริยาอันใดให้ไม่เป็นที่สบายใจแก่ข้าราชบริพารและผู้ติดตามขบวนเสด็จ

จากเหตุการณ์ในครั้งนั้น จึงทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ ให้เปลี่ยนรูปแบบธงชาติ จาก "ธงช้าง" เป็น "ธงไตรรงค์" กำหนดแบบ สี และลักษณะธงตามอย่างอารยประเทศที่ส่วนใหญ่ใช้กันอยู่ในสมัยนั้น เป็นรูปสี่เหลี่ยมผืนผ้ากว้าง ๖ ส่วน ยาว ๖ ส่วน มี ๓ สี แบ่งออกเป็นแถบสีแดงกว้างแถบละ ๑ ส่วน แถบสีขาวกว้างแถบละ ๑ ส่วน แถบสีน้ำเงินขาบตรงกลางกว้าง ๒ ส่วน ธงนี้สามารถชักขึ้นด้านไหนก็ได้ จะกลับหัวกลับหางอย่างไรก็จะเห็นเป็นแบบเดิมทุกประการ โดยตราเป็นพระราชบัญญัติแก้ไขพระราชบัญญัติธง พระพุทธศักราช ๒๔๖๐ บังคับใช้ทั่วประเทศจนถึงทุกวันนี้

ส่วนสีใดมีความหมายอย่างใร? ในธงไตรรงค์ มีปรากฏชัดเจนอยู่ในพระราชนิพนธ์ เรื่อง "เครื่องหมายแห่งไตรรงค์" "วรรณะสมิต"* พิมพ์ในหนังสือดุสิตสมิต ฉบับพิเศษ สำหรับเปนที่ระฦกในงานเฉลิมพระชนมพรรษา เล่มที่ ๑ ๒๔๖๑ หน้า ๔๒ ปรากฏความดังต่อไปนี้

เครื่องหมายแห่งไตรรงค์

ขอร่ำรำพรรณบรรยาย	ความคิดเครื่องหมาย	แห่งสีสามงามถนัด
ขาวคือบริสุทธิ์ศรีสวัสดิ์	หมายพระไตรรัตน์	และธรรมะคุ้มจิตไทย
แดงคือโลหิตเราไซร้	ซึ่งยอมสละได้	เพื่อรักษะชาติศาสนา
น้ำเงินคือสีโสภา	อันจอมประชา	ธโปรดเป็นของส่วนองค์
จัดริ้วเข้าเปนไตรรงค์	จึ่งเป็นสีธง	ที่รักแห่งเราชาวไทย
ทหารอวตารนำไป	ยงยุทธิ์วิชัย	วิชิตก็ชูเกียรติสยาม

"วรรณะสมิต"^*
ดุสิตสมิต ฉบับพิเศษ
สำหรับเปนที่ระฦกในงานเฉลิมพระชนมพรรษา
เล่มที่ ๑ ๒๔๖๐ หน้า ๔๒

^* พระนามแฝง ในพระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัว
ที่มักทรงใช้ในหนังสือพิมพ์ดุสิตสมิต

สันนิษฐานว่า รัชกาลที่ ๖ ทรงพระแคร่หามโดยพระตำรวจหลวง
เสด็จฯ ออกจากประตูพระราชวัง พระนารายณ์ราชนิเวศน์ จ.ลพบุรี
(ภาพนี้ได้จาก กัลยาณมิตรท่านหนึ่ง ทำงานอยู่ที่พิพิธภัณฑสถานแห่งชาติลพบุรี)

"ธงช้างเผือก" ของหาดูได้ยากในสมัยนี้ ปัจจุบันเก็บรักษาไว้ที่พิพิธภัณฑ์ชุมชนวัดเกตุการาม
ถนนเจริญราษฎร์ ตำบลวัดเกต อำเภอเมือง จังหวัดเชียงใหม่