วันวิสาขบูชา - การสร้างรูปเคารพ

วันวิสาขบูชา - การสร้างรูปเคารพ

“คำว่าวิสาขบูชา ย่อมาจาก วิสาขปุรณมีบูชา แปลว่า การบูชาในวันเพ็ญเดือนวิสาขะ หรือการบูชาในวันขึ้น 15 ค่ำ เดือน 6 ตามปฏิทินจันทรคติของไทย ซึ่งถ้าปีใดมีอธิกมาส คือมีเดือน 8 สองหน ก็จะเลื่อนไปเป็นวันขึ้น 15 ค่ำ เดือน 7”

วันวิสาขบูชาถือเป็นวันสำคัญยิ่งทางพระพุทธศาสนา เนื่องจากได้เกิดเหตุการณ์สำคัญ 3 ประการ อันเกี่ยวเนื่องกับองค์สมเด็จพระสัมมาสัมพุทธเจ้าอย่างน่าอัศจรรย์ คือเป็นวันประสูติ ตรัสรู้ และปรินิพพาน โดยพุทธศาสนิกชนทั่วโลกจะประกอบกิจกรรมทางพุทธศาสนา ด้วยการทำบุญตักบาตร ฟังเทศน์ฟังธรรม โดยเฉพาะ ‘การเวียนเทียน’ รอบองค์พระธาตุ พระอุโบสถ หรือสิ่งแทนองค์สมเด็จพระสัมมาสัมพุทธเจ้า เพื่อน้อมรำลึกถึงพระพุทธองค์ และได้รับการยอมรับให้เป็นวันหยุดสากลทั่วโลกจากสหประชาชาติ เมื่อวันที่ 13 ธันวาคม พ.ศ.2542

วันเพ็ญ เดือน 6 ก่อนพุทธศักราช 80 ปี : ทรงประสูติ

พระนางสิริมหามายา พระราชมารดา ทรงพระครรภ์แก่ จึงแปรพระราชฐานไปประทับ ณ กรุงเทวทหะ เพื่อประสูติในตระกูลของพระนางตามประเพณีนิยมในสมัยนั้น ขณะเสด็จแวะพักผ่อนพระอิริยาบถใต้ต้นสาละ ณ สวนลุมพินีวัน ก็ได้ประสูติพระโอรส ในวันเพ็ญ เดือน 6 ก่อนพุทธศักราช 80 ปี ถวายพระนามว่า “สิทธัตถะ” แปลว่า สมปรารถนา และเมื่ออสิตดาบสเห็นพระราชกุมาร ได้พยากรณ์ว่า “พระราชกุมารนี้จักบรรลุพระสัพพัญญุตญาณ เห็นแจ้งพระนิพพานอันบริสุทธิ์อย่างยิ่ง ทรงหวังประโยชน์แก่ชนเป็นอันมาก จะประกาศธรรมจักรพรหมจรรย์ของพระกุมารนี้จักแพร่หลาย” แล้วกราบลงแทบพระบาท พระเจ้าสุทโธทนะ พระราชบิดา ถึงกับทรุดลงอภิวาทพระราชโอรสตามพระดาบส ด้วยทรงรู้สึกอัศจรรย์และเปี่ยมด้วยปีติยิ่งนัก

วันเพ็ญ เดือน 6 ก่อนพุทธศักราช 45 ปี : ทรงตรัสรู้ ‘อนุตตรสัมโพธิญาณ’

หลังทรงออกผนวชได้ 6 ปี เช้ามืดวันพุธ ขึ้น 15 ค่ำ เดือน 6 ปีระกา ก่อนพุทธศักราช 45 ปี พระชนมายุได้ 35 พรรษา เจ้าชายสิทธัตถะทรงตรัสรู้เป็นพระพุทธเจ้า ใต้ร่มไม้ศรีมหาโพธิฝั่งแม่น้ำเนรัญชรา ตำบลอุรุเวลาเสนานิคม ปัจจุบันเรียก “พุทธคยา” เป็นตำบลหนึ่งของเมืองคยา รัฐพิหาร ประเทศอินเดีย

วันเพ็ญ เดือน 6 พระชนมายุ 80 พรรษา : ทรงเสด็จดับขันธ์ปรินิพพาน

หลังจากพระพุทธองค์ทรงตรัสรู้และแสดงธรรมนานถึง 45 ปี จนพระชนมายุได้ 80 พรรษา ขณะนั้นทรงจำพรรษา ณ เวฬุคาม ใกล้เมืองเวสาลี และทรงประชวรหนัก แต่ในวันเพ็ญ เดือน 6 นายจุนทะได้กราบทูลนิมนต์ไปรับบิณฑบาตที่บ้าน ทรงเสวยสุกรมัททวะที่นายจุนทะตั้งใจทำถวาย ทรงมีอาการอาพาธแต่อดกลั้น แล้วมุ่งเสด็จไปยังเมืองกุสินารา ประทับ ณ ป่าสาละ พร้อมประทานปัจฉิมโอวาทว่า “ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย อันว่าสังขารทั้งหลายย่อมมีความเสื่อมสลายไปเป็นธรรมดา ท่านทั้งหลายจงยังกิจทั้งปวงอันเป็นประโยชน์ของตนและประโยชน์ของผู้อื่นให้บริบูรณ์ด้วยความไม่ประมาทเถิด” จากนั้นเสด็จเข้าดับขันธ์ปรินิพพานในค่ำคืนวันเพ็ญ เดือน 6 นั้นเอง

วิสาขปุรณมีบูชา หรือวันวิสาขบูชา จึงนับว่าเป็นวันสำคัญยิ่งของพุทธศาสนิกชนทั่วโลก ซึ่งจะมีการประกอบพิธีพุทธบูชาเพื่อน้อมรำลึกถึงพระวิสุทธิคุณ พระปัญญาคุณ และพระมหากรุณาธิคุณ แห่งพระพุทธองค์ที่มีต่อมวลมนุษย์และสรรพสัตว์ทั้งหลาย

และในวันที่ 13 ธันวาคม พ.ศ.2542 องค์การสหประชาชาติได้ยอมรับญัตติ กำหนดให้เป็นวันสำคัญของโลก และถือเป็นวันหยุดอีกวันหนึ่งของสหประชาชาติ โดยเรียกว่า ‘Vesak Day’ ตามคำเรียกของชาวศรีลังกา ผู้ยื่นเรื่องให้สหประชาชาติพิจารณา ทั้งนี้ เพื่อให้ชาวพุทธทั่วโลกได้มีโอกาสบำเพ็ญบุญเนื่องในวันประสูติ ตรัสรู้ และปรินิพพานของพระบรมศาสดา

โดยให้เหตุผลไว้ว่า องค์สมเด็จพระสัมมาสัมพุทธเจ้าทรงเป็นมหาบุรุษผู้ให้ความเมตตาต่อหมู่มวลมนุษย์ เปิดโอกาสให้ทุกศาสนาสามารถเข้ามาศึกษาพุทธศาสนา เพื่อพิสูจน์หาข้อเท็จจริงได้โดยไม่จำเป็นต้องเปลี่ยนมานับถือศาสนาพุทธ และทรงสั่งสอนทุกคนโดยใช้ปัญญาธิคุณ โดยไม่คิดค่าตอบแทน

ซึ่งในปี 2560 นี้ “วันวิสาขบูชา” ตรงกับวันพุธที่ 10 พฤษภาคม อย่างไรก็ตาม ในบางปีของบางประเทศอาจกำหนดไม่ตรงกับของไทย เนื่องด้วยประเทศเหล่านั้นอยู่ในตำแหน่งที่ต่างไปจากประเทศไทย ทำให้วันเวลาคลาดเคลื่อนไปตามเวลาของประเทศนั้นๆ ครับผม

วันวิสาขบูชา สันนิษฐานว่าเริ่มต้นครั้งแรกที่ประเทศลังกา เมื่อประมาณปี พ.ศ.420 โดยกษัตริย์แห่งกรุงลังกา พระนามว่า “พระเจ้าภาติกุราช” ได้ประกอบ “พิธีวิสาขบูชา” ขึ้น เพื่อถวายเป็นพุทธบูชา จากนั้นกษัตริย์ลังกาพระองค์อื่นๆ ก็ได้ปฏิบัติสืบทอดต่อกันมา

สำหรับประเทศไทยเรานั้น ปรากฏหลักฐานว่าเริ่มต้นครั้งแรกตั้งแต่สมัยกรุงสุโขทัยเป็นราชธานี โดยได้รับแบบแผนมาจากประเทศลังกา ด้วยมีความสัมพันธ์ทางพระพุทธศาสนาอย่างใกล้ชิด มีพระสงฆ์จากลังกาหลายรูปเดินทางเข้ามาเผยแผ่พระพุทธศาสนา พร้อมนำ “ศาสนพิธีวิสาขบูชา” เข้ามาปฏิบัติ จากบันทึกใน “หนังสือนางนพมาศ” มีความกล่าวอ้างถึงสรุปได้ว่า

… เมื่อถึงวันวิสาขบูชา พระเจ้าแผ่นดิน ข้าราชบริพารทั้งฝ่ายหน้าและฝ่ายใน ตลอดทั้งประชาชนชาวสุโขทัย จะช่วยกันประดับตกแต่งพระนครด้วยดอกไม้ พร้อมกับจุดประทีปโคมไฟให้ดูสว่างไสวไปทั่วพระนคร เป็นเวลา 3 วัน 3 คืน เพื่อเป็นการบูชาพระรัตนตรัย ขณะที่พระมหากษัตริย์และบรมวงศานุวงศ์ ก็ทรงศีลและทรงบำเพ็ญพระราชกุศลต่างๆ ครั้นตกเวลาเย็นก็เสด็จพระราชดำเนินพร้อมด้วยพระบรมวงศานุวงศ์และนางสนองพระโอษฐ์ ตลอดจนข้าราชการทั้งฝ่ายหน้าและฝ่ายในไปยังพระอารามหลวง เพื่อทรงเวียนเทียนรอบพระประธาน ส่วนชาวสุโขทัยจะรักษาศีล ฟังธรรม ถวายสลากภัต สังฆทาน อาหารบิณฑบาตแด่พระภิกษุสามเณร บริจาคทานแก่คนยากจน ทำบุญไถ่ชีวิตสัตว์ ฯลฯ …

หลังสิ้นสมัยสุโขทัยเข้าสู่สมัยกรุงศรีอยุธยา ประเทศไทยได้รับอิทธิพลของศาสนาพราหมณ์มากขึ้นทำให้ในช่วงสมัยกรุงศรีอยุธยามาถึงสมัยกรุงรัตนโกสินทร์ตอนต้น ไม่ปรากฏหลักฐานการประกอบพิธีวิสาขบูชาอีกเลย จนล่วงมาถึงรัชสมัยพระบาทสมเด็จพระพุทธเลิศหล้านภาลัย (รัชกาลที่ 2) แห่งกรุงรัตนโกสินทร์ ทรงมีพระราชดำริให้ฟื้นฟู “พิธีวิสาขบูชา” ขึ้นใหม่ ตามแบบอย่างประเพณีเดิมทุกประการเป็นครั้งแรก ในวันขึ้น 14 ค่ำ 15 ค่ำ และวันแรม 1 ค่ำ เดือน 6 ปี พ.ศ.2360 โดย สมเด็จพระสังฆราช (มี) สำนักวัดราชบูรณะ เป็นผู้ถวายพระพร จึงนับเป็นต้นแบบในการถือปฏิบัติมาจวบจนปัจจุบัน

ด้วย วิสาขปุรณมีบูชา หรือวันวิสาขบูชา เป็นวันสำคัญยิ่งของพุทธศาสนิกชนทั่วโลก จึงได้มีการจัดสร้างรูปเคารพในรูปแบบพระบูชา-พระเครื่อง เพื่อเป็นการรำลึกถึงและสักการบูชาเพื่อเป็นสิริมงคล ดังนี้

ปางประสูติ เป็นพระอิริยาบถขณะประสูติ อาทิ เป็นรูปจำลองพระพุทธองค์ครั้งประสูติ หรือรูปพระนางสิริมหามายาประทับยืนเหนี่ยวกิ่งไม้ และพระพุทธองค์ประสูติออกทางด้านข้างของพระวรกาย เป็นต้น

“พระพุทธรูปปางประสูติ” ได้ถือกำเนิดเป็นรูปเคารพขึ้นเป็นครั้งแรก ณ ลุมพินีวัน อันเป็นสถานที่ประสูติของพระพุทธองค์ ได้แพร่เหลายเข้ามายังประเทศไทยเมื่อไม่นานมานี้ ด้วยความเชื่อว่าผู้บูชาจะได้เริ่มต้นชีวิตอันเจริญรุ่งเรือง เพราะปางประสูติถือเป็นอากัปกิริยาเริ่มแรกของพระพุทธองค์

ปางตรัสรู้ เป็นพระอิริยาบถประทับนั่งขัดสมาธิ พระหัตถ์ทั้งสองวางหงายซ้อนกันบนเพลา (ตัก) โดยพระหัตถ์ขวาทับพระหัตถ์ซ้าย พระชงฆ์ (แข้ง) ขวาทับพระชงฆ์ซ้าย หรือที่เรียกว่า “ปางสมาธิ” พระพุทธรูปประจำวันพฤหัสบดี อันสื่อถึงการเจริญสมาธิ หมายถึง ปัญญา

ปางปรินิพพาน เป็นพระอิริยาบถประทับนอน หรือที่เรียกกันว่า “พระปางไสยาสน์” พระพุทธรูปประจำวันอังคาร หมายถึง ความไม่เที่ยงแท้แน่นอน การปล่อยวาง และการลดทิฐิ ซึ่งคือวางตนให้เยือกเย็น

อนึ่ง ถ้าสังเกตให้ดีจะเห็นว่า พระปางไสยาสน์หรือพระนอน นั้น มีหลายอากัปกิริยา สำหรับ “ปางปรินิพพาน”จะเป็นพระอิริยาบถบรรทมตะแคงเบื้องขวา หลับพระเนตร พระเศียรหนุนพระเขนย (หมอน) พระพาหา (แขน) ซ้ายทอดทาบไปตามพระวรกาย พระกรทาบบนพระปรัศว์ (สีข้าง) พระหัตถ์ขวาวางหงายอยู่ด้านข้างหรือแนบพระอาสนะรองรับพระเศียร พระบาทซ้ายทับซ้อนพระบาทขวา

วันวิสาขบูชา ในวันพุธที่ 10 พฤษภาคมนี้ วัดวาอารามทั่วทั้งประเทศได้เตรียมจัดกิจกรรมเพื่อให้พุทธศาสนิกชนชาวไทยได้ร่วมสร้างบุญกุศล ขอเชิญชวนแฟน “พันธุ์แท้พระเครื่อง” ทุกท่านตั้งมั่นกระทำความดี ทำบุญตักบาตร สร้างบุญกุศล พร้อมร่วมกันเวียนเทียนเพื่อน้อมระลึกถึงพระคุณอันยิ่งใหญ่ของพระพุทธองค์ และอุทิศถวายพระราชกุศลแด่พระบาทสมเด็จพระปรมินทรมหาภูมิพลอดุลยเดชโดยทั่วถึงกันครับผม

พันธุ์แท้พระเครื่อง
ราม วัชรประดิษฐ์