ศาลหลักเมืองน่าน สักการะสิ่งศักดิ์สิทธิ์คู่เมืองน่าน

ศาลหลักเมืองน่าน
สักการะสิ่งศักดิ์สิทธิ์คู่เมืองน่าน

ศาลหลักเมืองน่าน เป็นสถานที่ศักดิ์สิทธิ์ที่ชาวน่านให้ความเคารพนับถือมาก ตั้งอยู่ในบริเวณวัดมิ่งเมือง ตำบลในเมือง อำเภอเมือง จังหวัดน่าน

ประวัติการสร้างศาลหลักเมืองแห่งนี้ กล่าวว่า สมเด็จเจ้าฟ้าอัตถะวรปัญโญ เจ้าผู้ครองนครน่าน องค์ที่ ๕๗ โปรดให้ฝัง เสาหลักเมืองน่าน ณ บริเวณวัดมิ่งเมือง เมื่อวันที่ ๑๕ เมษายน พุทธศักราช ๒๓๓๓ เดิมมีลักษณะเป็นเสาไม้สักทองทรงกลมขนาดใหญ่ มีเส้นผ่าศูนย์กลางประมาณ ๖๐ เซนติเมตร สูงประมาณ ๓ เมตร หัวเสาเกลาเป็นรูปดอกบัวตูม ตัวเสาฝังลงกับพื้นดินโดยตรงไม่มีศาลครอบ

ในปีพุทธศักราช ๒๕๐๖ ได้เกิดน้ำท่วมใหญ่ กระแสน้ำในแม่น้ำน่านได้ไหล่บ่าเข้าท่วมถึงตัวเสาหลักเมือง ทำให้เสาหลักเมืองโค่นล้มลงเพราะรากเสาผุกร่อนมาก เนื่องจากฝังกับพื้นดินมานานกว่าร้อยปี

ต่อมาทางวัดมิ่งเมืองพร้อมด้วยคณะศรัทธาชาวบ้านมิ่งเมือง ได้ร่วมกันก่อสร้างเสาหลักเมืองน่านจำลองด้วยอิฐถือปูนขึ้นในสถานที่เดิม

ถึงปีพุทธศักราช ๒๕๑๔ ดร.สุกิจ จุลละนันท์ ผู้ว่าราชจังหวัดน่าน คนที่ ๒๗ ได้นำข้าราชการ พ่อค้า ประชาชนชาวน่าน ร่วมกันสร้างเสาหลักเมืองน่านและสร้างศาลทรงไทยจัตุรมุขครอบเสาหลักเมืองขึ้นเป็นครั้งแรก โดยได้อาราธนา หลวงปู่โง่น โสรโย วัดพระพุทธบาทเขารวก อำเภอตะพานหิน จังหวัดพิจิตร พร้อมด้วยคณะ มาเป็นช่างดำเนินการก่อสร้าง โดยได้นำเอาเสาหลักเมืองน่านต้นเดิมที่โค่นล้มลงนั้น มาเกลาแต่งใหม่และสลักหัวเสาเป็นพาหรมสี่หน้า ซึ่งไม้ดังกล่าวนี้เป็นไม้ที่มีความศักดิ์สิทธิ์ ผ่านการบวงสรวงอัญเชิญเทพเจ้าตลอดจนเทวดาทั้งปวง และในปีพุทธศักราช ๒๕๑๕ ซึ่งอยู่ในระหว่างการดำเนินการก่อสร้างนั้น ได้รับพระเมตตาจาก สมเด็จพระศรีนครินทราบรมราชชนนี (สมเด็จย่า) โปรดเสด็จทรงบรรจุต้นท้าวเวสสุวรรณ ๘๔,๐๐๐ องค์ ลงในหลุมฐานเสาหลักเมือง เพื่อความศักดิ์สิทธิ์และความเป็นสิริมงคลแก่ชาวน่านตลอดไป

ต่อมาในปีพุทธศักราช ๒๕๑๖ ทางจังหวัดน่าน ได้ถวายบังคมทูลอัญเชิญพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว เพื่อเสด็จพระราชดำเนินทรงตั้งเสาหลักเมืองน่าน ทรงมีพระมหากรุณาธิคุณโปรดเกล้าฯ ให้ สมเด็จพระบรมโอรสาธิราช สยามมกุฎราชกุมาร เสด็จพระราชดำเนินแทนพระองค์ ทรงเป็นองค์ประธานประกอบพิธีตั้งเสาหลักเมืองน่าน เมื่อวันอาทิตย์ที่ ๗ มกราคม พุทธศักราช ๒๕๑๖เวลา ๑๒.๐๐ น.

ในปีพุทธศักราช ๒๕๔๑ และ ๒๕๔๒ สมเด็จพระเจ้าพี่นางเธอ เจ้าฟ้ากัลยาณิวัฒนา กรมหลวงนราธิวาสราชนครินทร์ โปรดเสด็จสักการะเสาหลักเมืองน่าน ๒ ครั้ง

ต่อมาในปีพุทธศักราช ๒๕๔๘ ศาลหลักเมืองน่านได้ชำรุดทรุดโทรมลง พระครูสิริธรรมภาณี (เสน่ห์ ฐานสิริ) เจ้าอาวาสวัดมิ่งเมือง เจ้าคณะอำเภอเมืองน่าน โดยความเห็นชอบของคณะสงฆ์จังหวัดน่านและทางราชการ จึงได้ทำการรื้อถอนเสาหลักเมืองน่านเดิมลง และทางราชการ ประชาชนชาวน่าน คณะสงฆ์จังหวัดน่าน ได้ร่วมใจกันสร้างศาลหลักเมืองน่านหลังใหม่นี้ขึ้น โดยประกอบพิธีวางศิลาฤกษ์ เมื่อวันเสาร์ที่ ๓ กันยายน พุทธศักราช ๒๕๔๘ เวลา ๑๔ นาฬิกา ๔๙ นาที ๙ วินาที เพื่อถวายเป็นพระราชกุศาลเฉลิมพระเกียรติแด่ พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวภูมิพลอดุลยเดชมหาราช รัชกาลที่ ๙ ในวโรกาสที่ทรงครองสิริราชสมบัติครบ ๖๐ ปี ในปีพุทธศักราช ๒๕๔๙ และทรงเจริญพระชนมพรรษาครบ ๘๐ พรรษา ในปีพุทธศักราช ๒๕๕๐

ลักษณะของเสาหลักเมืองซึ่งประดิษฐานในศาลาจัตุรมุขของวัดมิ่งเมือง คือ มีรูปทรงกลมขัดมันดำ ลงรักปิดทอง สูงประมาณ ๓ เมตร ฐานประดับด้วยไม้แกะสลักเป็นลวดลาย ที่ยอดปลายเสาทำเป็นรูปพรหมสี่พักตร์ ที่ชื่อว่า เมตตา กรุณา มุทิตา อุเบกขา และมีลูกแก้วแกะสลักซ้อนกันขึ้นไปอีก ๔ ชั้น ชั้นบนสุดมีพรหมพักตร์โลหะประดับตรงยอดเสา