หลวงปู่จันทร์ เขมิโย วัดศรีเทพประดิษฐาราม อ.เมือง จ.นครพนม

หลวงปู่จันทร์ เขมิโย
วัดศรีเทพประดิษฐาราม อ.เมือง จ.นครพนม

พระเทพสิทธาจารย์ หรือ หลวงปู่จันทร์ เขมิโย อดีตเจ้าคณะจังหวัดนครพนม (ธ) อดีตเจ้าอาวาสวัดศรีเทพประดิษฐาราม พระเถระ 5 แผ่นดิน

เป็นองค์ปฐมกำเนิดจัดตั้งโรงเรียนภาษาไทยแผนใหม่และนักธรรมบาลีแห่งแรก ขึ้นที่วัดศรีเทพประดิษฐาราม อ.เมือง จ.นครพนม

มีนามเดิมว่า จันทร์ สุวรรณมาโจ ถือกำเนิดเมื่อวันจันทร์ที่ 5 ธ.ค.2424 ปีมะเส็ง ณ บ้านท่าอุเทน หมู่ 3 ต.ท่าอุเทน อ.เมือง จ.นครพนม

ช่วงวัยเยาว์ สุขภาพไม่ค่อยสมบูรณ์ เป็นโรคหอบหืด บิดาจึงให้ไปอยู่กระท่อมปลายนา

พ.ศ.2431 เริ่มศึกษาหนังสือไทยน้อยและหนังสืออักษรลาว ขณะมีอายุ 7 ขวบ หัดอ่านเขียนจากหนังสือผูกใบลานวรรณคดีพื้นบ้าน

ขณะอายุ 10 ขวบ บิดาล้มป่วยและเสียชีวิต จึงได้บวชสามเณรหน้าไฟ ณ วัดโพนแก้ว ต.ท่าอุเทน อ.ท่าอุเทน จ.นครพนม โดยมีพระขันธ์ ขันติโก เป็นพระอุปัชฌาย์

ขณะอยู่ที่วัดโพนแก้ว ได้ศึกษาอักษรขอมและอักษรธรรม ฝึกอ่านเขียนสวดมนต์น้อย มนต์กลาง และมนต์หลวง ตามลำดับ

อายุ 19 ปี ลาสิกขาไปประกอบอาชีพค้าขาย

ครั้นอายุ 20 ปี เมื่อ พ.ศ.2445 เข้าพิธีอุปสมบท ณ พัทธสีมาวัดโพนแก้ว โดยมีพระเหลา ปัญญาวโร เป็นพระอุปัชฌาย์, พระเคน อุตตโม เป็นพระ กรรมวาจาจารย์ และพระหนู เป็นพระอนุสาวนาจารย์ ได้รับฉายาว่า เขมิโย

พำนักอยู่วัดได้ 2 เดือน กราบลาพระอุปัชฌาย์ไปจำพรรษาที่วัดอินทร์แปลง อ.เมือง จ.นครพนม เพื่อติดตามพระเคน ครูผู้สอนคัมภีร์มูลกัจจายน์

พ.ศ.2445 พระอาจารย์เสาร์ กันตสีโล แห่งวัดเลียบ จ.อุบลราชธานี พระอาจารย์ใหญ่ฝ่ายวิปัสสนากัมมัฏฐาน ผู้เป็นอาจารย์ของพระอาจารย์มั่น ภูริทัตโต แม่ธรรมทัพพระป่า และพระปัญญาพิศาลเถร (หนู ฐิตปัญโญ) วัดปทุมาราม ผ่านมาพักปักกลด บริเวณโรงฆ่าสัตว์เทศบาลเมืองในปัจจุบัน

ซึ่งพระปัญญาพิศาลเถร และพระยาสุนทรเทพกิจจารักษ์ ได้รับคำแนะนำจากพระอาจารย์เสาร์ ให้คัดพระภิกษุ 4 รูป ผู้เฉลียวฉลาด โดยหนึ่งในนั้น มีพระจันทร์ พระลา พระหอม และสามเณรจูม (พระธรรมเจดีย์) วัดโพธิสมภรณ์ จ.อุดรธานี ถวายเป็นศิษย์พระอาจารย์เสาร์ ออกธุดงค์ผ่านป่าดงสัตว์ป่านานาชนิด บำเพ็ญเพียรสมาธิภาวนา ก่อนมุ่งสู่ จ.อุบลราชธานี

ช่วงที่พำนักที่วัดนี้ 4 เดือนเต็มเพื่อฝึกซ้อมบทสวดมนต์ พระอาจารย์เสาร์นำประกอบพิธีญัตติหลวงปู่จันทร์ เป็นพระธรรมยุต ณ อุโบสถวัดศรีอุบลรัตนราม (วัดศรีทองเดิม) จ.อุบลราชธานี มีพระปัญญาพิศาลเถร เป็นพระอุปัชฌาย์ พระครูประจักษ์อุบลคุณ เป็นพระอนุสาวนาจารย์ มีฉายาเดิมว่า เขมิโย

ขณะหลวงปู่จันทร์จำพรรษาที่วัดเลียบ ได้ศึกษาวิชาวินัย วิชาธรรม วิชาพุทธประวัติ ฝึกหัดแสดงธรรมด้วยปากเปล่า และศึกษาวิปัสสนาเพิ่มเติม มีหลวงปู่เสาร์ พระอาจารย์มั่น เป็นพี่เลี้ยง

พ.ศ.2449 กราบลาพระอาจารย์มาจำพรรษาที่วัดศรีเทพประดิษฐาราม ซึ่งเป็นวัดร้างเดิมชื่อวัดศรีคุณเมืองนาน 3 ปี ปรับปรุงพัฒนาวัดขณะพรรษาที่ 7

พ.ศ.2453 เข้ากรุงเทพฯ ศึกษาเล่าเรียนพระปริยัติธรรม ฝากตัวเป็นศิษย์สมเด็จพระพุทธโฆษาจารย์ (เมื่อครั้งดำรงสมณศักดิ์ที่พระเทพกวี) ที่สำนักวัดเทพศิรินทราวาส ศึกษานักธรรมตรี-โท และบาลี 3 ประโยค นาน 6 ปี ก่อนเดินทางกลับบ้านเกิด

เป็นช่วงที่วัดศรีเทพประดิษฐารามขาดพระผู้ใหญ่ปกครอง จึงได้รับแต่งตั้งเป็นเจ้าอาวาสวัด และเป็นเจ้าคณะอำเภอหนองบึก (อำเภอเมืองในปัจจุบัน) พ.ศ.2459 ได้นำแผนการศึกษาของรัชกาลที่ 5 จัดตั้งโรงเรียนสอนภาษาไทยแผนใหม่และนักธรรมบาลีขึ้นเป็นแห่งแรก มีพระเณรและคฤหัสถ์ชาย เรียนรวมกัน ก่อนย้ายไปเรียนที่ศาลากลางจังหวัดหลังเก่า และโรงเรียนปิยะมหาราชาลัย ในปัจจุบัน และยังตั้งโรงเรียนพระปริยัติธรรมขึ้นแห่งแรกที่วัดแห่งนี้ด้วย

ลำดับงานปกครองคณะสงฆ์ พ.ศ.2459 เป็นเจ้าอาวาสวัดศรีเทพประดิษฐาราม พ.ศ.2460 เป็นพระอุปัชฌาย์ พ.ศ.2502 เป็นเจ้าคณะจังหวัดนครพนม

สมณศักดิ์ พ.ศ.2502 ได้รับพระราชทานเลื่อนสมณศักดิ์ เป็นพระราชาคณะชั้นเทพที่ พระเทพสิทธาจารย์

วันที่ 2 ก.พ.2516 เวลา 08.00 น. มรณภาพอย่างสงบ

สิริอายุ 92 ปี พรรษา 72

อริยะโลกที่ 6 ข่าวสดออนไลน์