ข้าวหลาม – หลามข้าว : ข้าวในกระบอกไม้ไผ่

ข้าวในกระบอกไม้ไผ่
ข้าวหลาม – หลามข้าว

ข้าวหลาม – หลามข้าว เป็นอาหารพื้นเมืองดั้งเดิมของคนไทยชนิดหนึ่งที่ทำกินกันมาเป็นเวลายาวนาน ทำได้ทั้งข้าวเหนียวและข้าวเจ้า

คนส่วนใหญ่นิยมทำรับประทานข้าวหลามที่ทำจากข้าวเหนียวมากกว่าข้าวเจ้า เพราะมีรสชาติหวาน เค็ม มัน

ข้าวหลาม สมัยก่อนชาวบ้านจะกินข้าวหลามตามฤดูกาล และจะมีการเผาข้าวหลามในฤดูหนาวหลังการเก็บเกี่ยวข้าวและเก็บข้าวเข้ายุ้งฉางแล้ว นอกจากจะเผากินตามฤดูกาลแล้วจะมีการเผาข้าวหลามถวายพระในช่วงที่มีงานตรุษสารทอีกด้วย

ข้าวที่เก็บเกี่ยวเสร็จใหม่ๆ นั้น เรียกว่า “ข้าวใหม่”

ข้าวใหม่ จะมีรสชาติดี เมล็ดข้าวอ่อนนุ่ม มีความหอม เหมาะแก่การนำมาทำเป็นข้าวหลามอย่างมาก

วิธีทำข้าวหลาม
- ผสมกะทิ น้ำตาล และเกลือ รวมกันแล้วคนให้เข้ากันจนน้ำตาลละลาย
- นำข้าวเหนียวล้างให้สะอาด นำข้าวใส่ตระแกรงเพื่อให้สะเด็ดน้ำ อาจใส่ถั่วดำต้มสุกลงในข้าว
- นำข้าวที่ผสมถั่วดำแล้วใส่ลงในกระบอกไม้ไผ่สีสุกที่ตัดมาเตรียมไว้ ความยาวประมาณ 1 ปล้อง ให้ได้ประมาณ 3 ใน 4 ของปล้อง กระแทกเบาๆ เหลือด้านบนกระบอกไว้ประมาณ 2 นิ้ว สำหรับปิดจุก
- เทน้ำกะทิที่ผสมแล้ว ใส่ลงไปในกระบอกข้าวทีละน้อย จนน้ำกะทิท่วมข้าว
- ปิดปากกระบอกด้วยใบตองม้วนเป็นทรงกลมให้แน่น
- นำไปวางเรียงเป็นแถว เผาให้สุก ใช้เวลาประมาณ 30-45 นาที สังเกตกระบอกมีสีเหลืองทั่ว แสดงว่าข้าวหลามสุก

การเผาข้าวหลามแบบชาวบ้านสมัยก่อน จะวางเรียงกระบอกข้าวหลามกับต้นกล้วยซึ่งวางนอนกับพื้นดิน สุมไฟด้วยเชื้อเพลิงคือแกลบหรือคอข้าวที่ได้จากการนวดข้าวเปลือก และคอยหมุ่นกลับกระบอกข้าวหลามให้ถูกความร้อนจนทั่ว

ต่อมากรรมวิธีการทำข้าวหลามได้รับการพัฒนาให้สะดวกและรวดเร็วกว่าการเผาแบบเก่า โดยใช้ราวเหล็กและถ่านเป็นเชื้อเพลิง ทำให้สามารถทำข้าวหลามได้ตลอดปี

จากในอดีตทำข้าวหลามเพื่อบริโภคในครอบครัว จึงเริ่มนำข้าวหลามมายขายเป็นของกินและของฝาก

หลามข้าว การหลามข้าวจะใช้ข้าวสารเจ้าผสมน้ำและเกลือเล็กน้อย กรอกลงไปในกระบอกไม้ไผ่ โดยเลือกไม้ไผ่ลำที่มีความยาวและเหนียว เพื่อไม่ให้น้ำไหลออกมาได้ แล้วใส่น้ำจนเต็มกระบอก นำไปตั้งไฟจนเดือด เมื่อน้ำเดือดแล้วให้เทน้ำในกระบอกไม้ไผ่ออก แล้วนำไปเผาไฟอีกรอบให้แห้ง ก็ถือว่าใช้ได้

ชาวบ้านมักใช้วิธีการหุงข้าวแบบนี้เวลาเข้าป่า เป็นการดำรงชีพในป่า โดยการนำเอาวัสดุที่มีอยู่ทั่วไปในป่ามาใช้ให้เกิดประโยชน์