ต้นพระศรีมหาโพธิ์ในประเทศไทยคือต้นที่ 3 จริงหรือ ?

"ต้นพระศรีมหาโพธิ"

ทราบหรือไม่ว่า ต้นโพธิ์ในประเทศไทยที่นำเข้ามาจากพุทธคยาในอินเดียนั้น มาจากต้นโพธิ์ต้นที่ ๓
ข้อความข้างต้นหมายความว่าอย่างไร ? ก่อนอื่นต้องท้าวความก่อนว่าต้นโพธิ์ที่พระพุทธองค์ทรงประทับนั่งในคราวตรัสรู้ต้นแรกนั้น ถูกพระมเหสีองค์ที่ ๒ ของพระเจ้าอโศกมหาราชทำลายเนื่องเพราะพระนางอิจฉาที่พระสวามีของพระนางเอาแต่ดูแลเอาใจใส่ ปรนนิบัติต้นพระศรีมหาโพธิ์ แต่มีเรื่องเล่าว่าหลังจากที่ต้นโพธิ์ถูกทำลายแล้ว พระเจ้าอโศกผู้ทุกข์ใจเอาน้ำนมโค ๑๐๐ หม้อมาราดรดพร้อมทั้งตั้งจิตอธิษฐานทำให้ต้นโพธิ์ฟื้นคืนชีพมาเป็นต้นโพธิ์ลำดับที่ ๒ ซึ่งต้นโพธิ์ที่ฟื้นคืนชีพขึ้นมานี้ ถูกพระเจ้าสาสังการ กษํตริย์แห่งแคว้นเบงกอลทำลาย แต่พระเจ้าปรณวรมาทรงใช้วิธีเดียวกับพระเจ้าอโศกมหาราชทำให้ต้นโพธิ์ฟื้นคืนชีพมาเป็นต้นโพธิ์ลำดับที่ ๓

Sir A. Cunningham อธิบดีกรมโบราณคดีคนแรกของอินเดียได้เล่าไว้ว่า ต้นโพธิ์ลำดับที่ ๓ นี้มีสภาพทรุดโทรม ถูกประชาชนตัดกิ่งก้านไปทำเชื้อเพลิง จนเมื่อ พ.ศ. ๒๔๒๑ ต้นโพธิ์ก็ล้มลง ๒ ปีต่อมา Sir Cunningham ได้ขุดหน่อต้นโพธิ์ที่แตกออกมาจากต้นเดิม นำไปปลูกไว้ที่ชายฝั่งแม่น้ำเนรัญชรา

ส่วนการมาถึงของกิ่งโพธิ์จากอินเดียมาสู่ประเทศไทยนั้น เกิดขึ้นในปี พ.ศ. ๒๔๐๗ Dr. John Squire "ได้นำต้นโพธิ์ของพระเจ้ากรุงอังกฤษ" มาถวายแด่รัชกาลที่ ๔ พระองค์ทรงรับสั่งให้นำไปปลูกที่พระปฐมเจดีย์ วัดพระศรีรัตนศาสดาราม วัดพระเชตุพน และวัดอนงคาราม

.............

ในคัมภีร์ทางศาสนาของลังกาทั้งมหาวงศ์ และทีปวงศ์ ได้เล่าไว้ว่า ในคราวที่ต้นโพธิ์ต้นแรกยังยืนต้นอยู่นั้น พระเจ้าอโศกมหาราชได้อัญเชิญกิ่งพระศรีมหาโพธิ พร้อมทั้งหมู่ภิกษุณี มีพระนางสังฆมิตตาเถรี พระราชธิดาของพระเจ้าอโศกซึ่งบวชเป็นภิกษุณีเป็นประธานเดินทางไปยังลังกา เพื่อนำต้นโพธิ์ไปประดิษฐานที่นั่น และบวชสตรีชาวลังกา เมื่อเดินทางไปถึงยังลังกาแล้ว พระเจ้าเทวานัมปิยติสสะได้ให้นำกิ่งโพธิ์ไปปลูกไว้ยังมหาเมฆวนาราม กรุงอนุราธปุระ ดังที่ว่า

"คราวนั้น พระเจ้าอโศกมหาราชพร้อมด้วยจาตุรงคเสนาก็อัญเชิญกิ่งไม้ศรีมหาโพธิออกเดินทางจากกรุงปาตลีบุตร ข้าม ๓ แว่นแคว้นไปถึงดงใหญ่ แล้วล่วงเลยไปถึงมหาสมุทร หมู่นางภิกษุณีซึ่งมีพระสังฆมิตตาภิกษุณีเป็นประธาน พร้อมด้วยจาตุรงคมหาเสนา ก็อัญเชิญพระบรมธาตุไปถึงมหาสมุทร เครื่องดนตรีของเทวดาในเบื้องบนและของมนุษย์ในเบื้องต่ำทั้ง ๔ ทิศ ก็ประโคมขึ้นที่ทะเลหลวง องค์พระมหากษัตริย์อัญเชิญกระถางไม้ศรีมหาโพธิลงจากพระเศียรแล้วทรงกราบ...แล้วเสด็จกลับไปยังพระนคร

อนึ่ง พวกนาคในท้องทะเล พวกเทวดาในอากาศและเทวดาที่ต้นไม้ ก็เนรมิตเรือนยอดต่างๆกัน ร่าเริงบันเทิงใจเข้าห้อมล้อมพระมหาโพธิไป พวกปิศาจ ภูตผี กุมภัณฑ์และรากษสทั้งหลายทั้งหมดถึงจะไม่เต็มใจ ก็จำต้องห้อมล้อมพระมหาโพธิไปด้วย ...นำไปประดิษฐาน ณ เกาะลังกา พวกชาวอนุราธบุรี มีพระมหากษัตริย์เป็นประธาน พร้อมด้วยเทพเจ้าทั้งหลายออกจากพระนครไปต้นรับไม้ศรีมหาโพธิ...พระเจ้าเทวานัมปิยดิส...พระราชทานเครื่องใช้สอย เครื่องประดับร่างกายทั้งปวง และที่อยู่ให้แก่พวกรักษาไม้ศรีมหาโพธิ...ในกาลนั้น นางสนมของพระราชา พระนางอนุฬาเทวีและบริวารก็ได้บรรพชา...ไม้ศรีมหาโพธิได้มาประดิษฐานในตามพปัณณิทวีป ในเดือนแรกแห่งฤดูหนาว ซึ่งเป็นฤดูดอกไม้ผลิ."

อ้างอิงข้อมูล :
ภาพจาก: Newtv.co.th
เพจ: เรื่องเล่าจากภาพจิตรกรรม
พิเศษ เจียจันทร์พงษ์, ตำนาน (กรุงเทพฯ : มติชน, ๒๕๕๕), ๑๒๘ - ๑๓๔.
กรมศิลปากร, พระคัมภีร์ทีปวงศ์ (กรุงเทพฯ : กรมศิลปากร, ๒๕๕๗), ๗๙ - ๘๕.