พระเจ้า ๕๐๐ ชาติ เรื่องที่ ๑๐ วิคติจฉชาดก : ฤๅษีนักโต้วาที

พระเจ้า ๕๐๐ ชาติ เรื่องที่ ๑๐ วิคติจฉชาดก
ฤๅษีนักโต้วาที

หนุ่มคนหนึ่งแห่งตระกูลพราหมณ์ในกาสีรัฐ เกิดเบื่อหน่ายในกามคุณ จึงทิ้งบ้านเรือนออกบวชเป็นฤๅษีในป่าหิมพานต์ พระฤๅษีบำเพ็ญเพียรลดละกิเลสอยู่หลายปีจนได้ฌาน จึงออกจากป่าไปอาศัยอยู่ใกล้หมู่บ้านแห่งหนึ่ง แล้วสร้างอาศรมอยู่ริมฝั่งแม่น้ำคงคา ชาวบ้านแถบนั้นเลื่อมใสศรัทธา จึงพากันมาสักการะบูชาเป็นจำนวนมาก อยู่มาไม่นานมีนักโต้วาทีคนหนึ่งเป็นปริพาชกได้มาท้าโต้วาทีกับใครต่อใคร แต่ไม่มีใครหาญสู้ คนผู้หนึ่งร้องตะโกนว่า ถ้าเก่งจริง ก็ไปท้าพระฤๅษีของพวกเราซิ เขาบอกให้ชาวบ้านนำทางเขาไป เขาพร้อมจะโต้วาทีกับใครก็ได้ ชาวบ้านอยากเห็นคารมพระฤๅษีของตน จึงพาเขาไปทันที
พระฤๅษีออกมาต้อนรับ เชิญให้นักโต้วาทีนั่งแล้วก็ถามขึ้นว่า “ท่านผู้เรืองปัญญา ท่านต้องการจะดื่มน้ำจากแม่น้ำคงคาที่ใสสะอาดและมีรสหอมหวานบ้างไหม” นักโต้วาทีอยากจะแสดงภูมิปัญญาของตน จึงกล่าวยียวนว่า “ท่านเชิญให้เราดื่มน้ำจากแม่น้ำคงคาอย่างนั้นเรอะ” แล้วอะไรล่ะคือคงคา น้ำ ดิน ทราย คือแม่น้ำคงคารึ ฝั่งนี้เป็นคงคาหรือฝั่งโน้นเป็นคงคาท่านลองตอบดูซิ”
พระฤๅษีฟังแล้วก็รู้ได้ทันทีว่าฝ่ายตรงข้ามกำลังทดสอบภูมิปัญญา จึงโต้กลับว่า “เมื่อท่านแยกน้ำ ดิน ทราย แยกฝั่งนี้และฝั่งโน้นออกจากกันเสียแล้ว จะมีคงคาได้อย่างไรเล่า” นักโต้วาทีฟังแล้วอั้นตู้ไม่รู้จะโต้ตอบออกไปอย่างไร จึงลุกขึ้นกล่าวลาแล้วรีบไปจากที่นั่นทันที พระฤๅษียืนมองนักพูดเดินจากไปจนลับสายตา แล้วก็กล่าวกับชาวบ้านที่ยืนอยู่ในบริเวณนั้นว่า “ผู้ที่ไม่ปรารถนาสิ่งที่เห็นๆ อยู่ กับผู้ที่ปรารถนาสิ่งที่ไม่ได้เห็น จงรู้เถิดว่าผู้นั้นจะต้องเร่ร่อนไปอีกนานเชียว จะไม่มีวันได้สิ่งที่ต้องการเลย” เพราะผู้ที่ได้สิ่งใดแต่ไม่ยินดีกับสิ่งนั้น หรือปรารถนาสมบัติใด แต่กลับติเตียนสมบัติที่ได้มานั้น นี่แล ขึ้นชื่อว่าความปรารถนา มีอารมณ์อันไม่สิ้นสุด ฉะนั้น เราจึงขอแสดงความนอบน้อมแก่ผู้ที่ปรารศจากความปรารถนา”

ธรรมนิทานชาดกเรื่องนี้สอนให้รู้ว่า
“เจอคนชอบข่ม ควรข่มกลับบ้าง”

พุทธศาสนสุภาษิตประจำเรื่องนี้สอนให้รู้ว่า
นิคฺคณฺเห นิคฺคหารหํ ปคฺคณฺเห ปคฺคหารหํ
พึงข่มคนที่ควรข่ม พึงยกย่องคนที่ควรยกย่อง (๒๗/๒๔๔๒)

ขอขอบคุณภาพจากเว็บไซต์ googleusercontent.com

คัดจาก : หนังสือ พระเจ้า ๕๐๐ ชาติ ฉบับสมบูรณ์ / จัดพิมพ์เพื่อเผยแพร่พระพุทธศาสนาขององค์สมเด็จพระสัมมาสัมพุทธเจ้า โดย สถาบันบันลือธรรม ... สาธุ