พระพุทธปฏิมาโบราณ

ปฏิมาอารยศิลป์

พระพุทธปฏิมาโบราณ ที่เก็บสงวนรักษาในพิพิธภัณฑสถานแห่งชาติ และมีแหล่งกำเนิดจากนานาประเทศที่มีพุทธศิลป์แตกต่างกัน ประกอบด้วยพระพุทธรูปพุทธศิลป์ต่างๆ ตามลำดับคือ

๑.พระพุทธสิหิงค์ ศิลปะสุโขทัย-ล้านนา ปลายพุทธศตวรรษที่ ๒๐ – ๒๑
๒.พระพุทธรูปประทานอภัย ศิลปะอินเดีย แบบคันธาระ พุทธศตวรรษที่ ๖ – ๙
๓.พระอมิตาภพุทธเจ้า (พระอมิดะเนียวไร) ศิลปะญี่ปุ่น สมัยคามากุระ (พุทธศักราช ๑๗๒๘ – ๑๘๗๖)
๔.พระพุทธรูปสมาธิ ศิลปะลังกา สมัยโปลนนารุวะ พุทธศตวรรษที่ ๑๘ – ๒๐
๕.พระพุทธศากยมุนี (เซ็กเกียมอนี้ฮุด) ศิลปะจีน สมัยราชวงศ์หมิง (พุทธศักราช ๑๙๑๑ – ๒๑๘๗)
๖.พระพุทธรูปทรงเครื่องมารวิชัย ศิลปะพม่า สมัยนยองยาน พุทธศตวรรษที่ ๒๒ - ๒๓
๗.พระพุทธรูปมารวิชัย ศิลปะลาว พุทธศตวรรษที่ ๒๒ – ๒๓
๘.พระพุทธศากยมุนี ศิลปะเวียดนามเหนือ สมัยราชวงศ์หลีตอนปลาย พุทธศตวรรษที่ ๒๐ - ๒๔
๙.พระพุทธรูปมารวิชัย ศิลปะพม่า สมัยมัณฑะเลย์ ต้นพุทธศตวรรษที่ ๒๕
๑๐.พระพุทธรูปทรงเครื่องมารวิชัย ศิลปะช่างเมืองพระตะบอง ประเทศกัมพูชา กลางพุทธศตวรรษที่ ๒๕

พระพุทธสิหิงค์

พระพุทธสิหิงค์
เลขทะเบียน ๑
แบบศิลปะ/อายุสมัย : ศิลปะสุโขทัย-ล้านนา ปลายพุทธศตวรรษที่ ๒๐ - ๒๑
ชนิด : สำริด กะไหล่ทอง
ขนาด: สูงพร้อมฐาน ๑๓๕ เซนติเมตร หน้าตักกว้าง ๖๓ เซนติเมตร องค์พระสูง ๗๙ เซนติเมตร
ประวัติ: สมเด็จพระบวรราชเจ้ามหาสุรสิงหนาท (วังหน้ารัชกาลที่ ๑) ทรงอัญเชิญมาจากเมืองเชียงใหม่เมื่อพุทธศักราช ๒๓๓๘ ประดิษฐาน ณ พระที่นั่งพุทไธสวรรย์ พระราชวังบวรสถานมงคล

พระพุทธรูปศักดิ์สิทธิ์ประจำพระราชวังบวรสถานมงคล (วังหน้า) ประดิษฐานอยู่ ณ พระที่นั่งพุทไธสวรรย์ ตามตำนานพระพุทธสิหิงค์ได้รับการอัญเชิญไปประดิษฐานเป็นสิริยังพระนครหลวงโบราณของไทยทุกแห่ง นับแต่กรุงสุโขทัย เชียงใหม่ พระนครศรีอยุธยา ตราบเท่าถึงกรุงรัตนโกสินทร์ จึงสถิตเป็นมงคลแก่พระนครประจำ ณ พระราชวังบวรสถานมงคล

พระพุทธรูปประทานอภัย

พระพุทธรูปประทานอภัย
เลขทะเบียน : ต.ป.๑
แบบศิลปะ/อายุสมัย : ศิลปะอินเดีย แบบคันธาระ พุทธศตวรรษที่ ๖ – ๙
ชนิด : ศิลา
ขนาด : สูง ๔๑ เซนติเมตร หน้าตักกว้าง ๒๙ เซนติเมตร
ประวัติ : ได้มาจากประเทศอินเดีย ห้างบอมเบเบอร์ม่า ถวายพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว
สถานที่เก็บรักษา : ห้องศิลปะเอเชีย พิพิธภัณฑสถานแห่งชาติ พระนคร

พระพุทธรูปปางประทานอภัยสลักจากศิลา แบบคันธาระนี้เป็นหนึ่งในรูปแบบของสกุลช่างที่สร้างพระพุทธรูปในระยะแรกๆ ซึ่งเกิดขึ้นในประเทศอินเดีย พระพักตร์มีลักษณะตามอุดมคติแบบกรีกและโรมัน ซึ่งเน้นความเสมือนจริงตามหลักกายวิภาค ห้างบอมเบเบอร์ม่า น้อมเกล้าฯ ถวายพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว พระพุทธรูปประทานอภัยองค์นี้เคยประดิษฐาน ณ มุขกลางของพลับพลาจตุรมุขด้านหลังพระอุโบสถวัดเบญจมบพิตรดุสิตวนาราม ในงานนักขัตฤกษ์นมัสการพระพุทธชินราช ประจำปีรัตนโกสินทร์ศก ๑๒๒ (พุทธศักราช ๒๔๔๖) อีกด้วย

พระอมิตาภพุทธเจ้า (พระอมิดะเนียวไร)

พระอมิตาภพุทธเจ้า (พระอมิดะเนียวไร)
เลขทะเบียน ต.ป.๘๐
แบบศิลปะ/อายุสมัย : ศิลปะญี่ปุ่น สมัยคามากุระ พุทธศักราช ๑๗๒๘ – ๑๘๗๖
ชนิด : สำริด
ขนาด : สูงพร้อมฐาน ๗๙ เซนติเมตร หน้าตักกว้าง ๓๖ เซนติเมตร
ประวัติ : ของหลวงพระราชทาน เมื่อวันที่ ๑๗ ธันวาคม ๒๔๖๙
สถานที่เก็บรักษา : ห้องศิลปะเอเชีย พิพิธภัณฑสถานแห่งชาติ พระนคร

พระพุทธรูปประทับนั่งขัดสมาธิเพชร บนฐานบัวคว่ำบัวหงาย แสดงธยานมุทราโดยนิ้วหัวแม่มือจดกับนิ้วชี้ ซึ่งเป็นลักษณะเฉพาะของพระอมิตาภะแบบญี่ปุ่นที่แสดงถึงการชี้นำดวงวิญญาณสู่นิพพาน พระองค์เป็นพระพุทธเจ้าที่พุทธศาสนิกชนชาวญี่ปุ่นนับถือมากที่สุดรองจากพระศากยมุนี (พระชะกะเนียวไร) ด้านหลังพระพุทธปฏิมาสลักอักษรคะตะคะนะกับฮิรางะนะเป็นภาษาญี่ปุ่นความว่า “อุทิศโดยคุณนิชิวากิ เคนจิ เขตโอจิยะ เมืองอีจิโกะ [ปัจจุบันคือ เมืองนีงาตะ] ปีเมจิที่ ๔๐ เดือน ๔ วันที่ ๗ (วันที่ ๗ เมษายน พ.ศ.๒๔๕๐)” กลีบบัวที่ฐานด้านหลังสลักอักษรโรมัน ภาษาอังกฤษว่า “K.NISHIWAKI THE DONOR” แปลว่า คุณเค. นิชิวากิ เป็นผู้ถวาย

พระพุทธรูปสมาธิ

พระพุทธรูปสมาธิ
เลขทะเบียน : ตป.๕
แบบศิลปะ/อายุสมัย : ศิลปะลังกา สมัยโปลนนารุวะ พุทธศตวรรษที่ ๑๘– ๒๐
ชนิด : สำริดปิดทอง
ขนาด : สูงพร้อมฐาน ๒๘.๕ เซนติเมตร หน้าตักกว้าง ๒๐.๕ เซนติเมตร
ประวัติ : ของหลวงพระราชทานมาเมื่อวันที่ ๑๗ ธันวาคม พุทธศักราช ๒๔๖๙ เดิมได้มาจากเมืองเชียงราย
สถานที่เก็บรักษา : ห้องศิลปะเอเชีย พิพิธภัณฑสถานแห่งชาติ พระนคร

พระพุทธรูปสมาธิองค์นี้ พระบาทสมเด็จพระปกเกล้าเจ้าอยู่หัวพระราชทานมาเมื่อวันที่ ๑๗ ธันวาคม ๒๔๖๙ เดิมได้มาจากเมืองเชียงราย “สมัยโปลนนารุวะ” เป็นยุคทองของศิลปะลังกา พระพุทธรูปในยุคนี้มีลักษณะพระพักตร์ที่สงบนิ่ง มีพระรัศมีทรงเตี้ย พระอังสากว้าง พระอุระหนา พระพาหาใหญ่ และได้ให้อิทธิพลแก่พุทธศิลป์สมัยสุโขทัยของไทยด้วย

พระพุทธศากยมุนี (เซ็กเกียมอนี้ฮุด)

พระพุทธศากยมุนี (เซ็กเกียมอนี้ฮุด)
เลขทะเบียน : ต.ป.๒๘
แบบศิลปะ/อายุสมัย : ศิลปะจีน สมัยราชวงศ์หมิง พุทธศักราช ๑๙๑๑ - ๒๑๘๗
ชนิด : สำริดปิดทอง
ขนาด : สูงพร้อมฐาน ๖๒ เซนติเมตร หน้าตักกว้าง ๓๔ เซนติเมตร
ประวัติ : เดิมประดิษฐานที่หอศาสตราคมในพระบรมมหาราชวัง ย้ายมาในพิพิธภัณฑสถานเมื่อพุทธศักราช ๒๔๗๐
สถานที่เก็บรักษา : ห้องศิลปะเอเชีย พิพิธภัณฑสถานแห่งชาติ พระนคร

พระพุทธรูปปางมารวิชัย ครองจีวรห่มเฉียงเป็นริ้วธรรมชาติ เปิดพระอุระเบื้องขวาและมีจีวรคลุมพระอังสาและพระพาหาขวา พระพุทธปฏิมานี้ สันนิษฐานว่าเป็น พระศากยมุนีพุทธเจ้า ที่ชาวจีนเรียกว่า “เซ็กเกียมอนี้ฮุด” ปกติจะนิยมทำเป็นพระพุทธรูปประทับนั่งขัดสมาธิ ทั้งขัดสมาธิราบและขัดสมาธิเพชร แต่องค์นี้มีลักษณะพิเศษคือ แสดงภูมิสปรศมุทรา ประทับนั่งบนสิงหาสนะ (บัลลังก์สิงห์) อันเป็นสัญลักษณ์ของพระพุทธองค์ว่า ทรงเป็นสิงห์แห่งวงศ์ศากยะ

พระพุทธรูปทรงเครื่องมารวิชัย

พระพุทธรูปทรงเครื่องมารวิชัย
เลขทะเบียน : ตป.๑๕
แบบศิลปะ/อายุสมัย : ศิลปะพม่า สมัยนยองยาน พุทธศตวรรษที่ ๒๒ - ๒๓
ชนิด : สำริด
ขนาด : สูงพร้อมฐาน ๓๒.๓ เซนติเมตร ตักกว้าง ๒๐ เซนติเมตร
ประวัติ : พระบาทสมเด็จพระปกเกล้าเจ้าอยู่หัว ทรงได้มาเมื่อคราวเสด็จเลียบมณฑลฝ่ายเหนือ พุทธศักราช ๒๔๖๙ พระราชทานมาเมื่อ ๑๕ มีนาคม ๒๔๖๙
สถานที่เก็บรักษา : ห้องศิลปะเอเชีย พิพิธภัณฑสถานแห่งชาติ พระนคร

พระพุทธรูปทรงเครื่องประทับขัดสมาธิเพชร (วัชราสนะ) แสดงปางมารวิชัย พระบาทสมเด็จพระปกเกล้าเจ้าอยู่หัว ทรงได้มาเมื่อคราวเสด็จเลียบมณฑลฝ่ายเหนือ พุทธศักราช ๒๔๖๙ พระราชทานมาเมื่อ ๑๕ มีนาคม ๒๔๖๙ ตามเอกสารของพิพิธภัณฑสถานแห่งชาติ กำหนดศิลปะพระพุทธรูปองค์นี้เป็น “ฝีมือช่างเชียงรุ้ง” โดยลักษณะพิเศษของพระพุทธรูปกลุ่มนี้คือ เป็นพระพุทธรูปทรงเครื่องอย่างกษัตริย์ ทรงอุณหิศหรือเครื่องประดับพระเศียรที่มีแผ่นกระจังขนาดใหญ่และมีแถบผ้าที่เบื้องหลังของพระกรรณ ทรงกุณฑลขนาดใหญ่ และหากครองจีวรห่มเฉียงจะมีสังฆาฏิยาวจรดพระนาภีปลายสังฆาฏิตัดตรง

พระพุทธรูปมารวิชัย

พระพุทธรูปมารวิชัย
เลขทะเบียน : ๑๘/๓๕๓/๒๕๑๖
แบบศิลปะ/อายุสมัย : ศิลปะลาว พุทธศตวรรษที่ ๒๒ – ๒๓
ชนิด : สำริด ปิดทอง
ขนาด : สูงพร้อมฐาน ๖๗ เซนติเมตร หน้าตักกว้าง ๒๖ เซนติเมตร
ประวัติ : สมบัติเดิมของพิพิธภัณฑสถานแห่งชาติ พระนคร ส่งไปจัดแสดง ณ พิพิธภัณฑสถานแห่งชาติ เชียงใหม่ เมื่อวันที่ ๕ พฤศจิกายน ๒๕๑๔
สถานที่เก็บรักษา : พิพิธภัณฑสถานแห่งชาติ เชียงใหม่

พระพุทธรูปประทับขัดสมาธิราบ แสดงปางมารวิชัย กำหนดอายุในพุทธศตวรรษที่ ๒๒ – ๒๓ ช่วงเวลานี้อาณาจักรล้านช้างมีความเจริญรุ่งเรืองมีการสร้างพระพุทธรูปสำริดที่มีจารึกศักราชและผู้สร้างจำนวนมาก สำหรับพุทธลักษณะอันเป็นเอกลักษณ์ของพระพุทธรูปลาวที่ปรากฏ อาทิ พระพักตร์ค่อนข้างกลม พระโอษฐ์เล็ก แย้มมุมพระโอษฐ์เล็กน้อย มีร่องเหนือพระโอษฐ์ซึ่งเชื่อมต่อลงมาจากพระนาสิก มีแนวเส้นไรพระศก เม็ดพระศกแหลมเล็ก พระรัศมีเป็นเปลวขนาดใหญ่ ประทับบนฐานบัวคว่ำบัวหงายที่มุมฐานบัวตวัดขึ้น หรือที่เรียกว่า “บัวงอน”

พระพุทธศากยมุนี

พระพุทธศากยมุนี
เลขทะเบียน : ๖๖
แบบศิลปะ/อายุสมัย : ศิลปะเวียดนามเหนือ สมัยราชวงศ์หลีตอนปลาย พุทธศตวรรษที่ ๒๐ - ๒๔
ชนิด : หยก
ขนาด : สูง ๒๐ เซนติเมตร หน้าตักกว้าง ๑๒.๕ เซนติเมตร
ประวัติ : เป็นของพิพิธภัณฑสถานแห่งชาติมาแต่เดิม
สถานที่เก็บรักษา : ห้องศิลปะเอเชีย พิพิธภัณฑสถานแห่งชาติ พระนคร

พระพุทธรูปประทับนั่งปางสมาธิ แสดงลักษณะเฉพาะของพุทธประติมาเวียดนามคือ ครองจีวรห่มคลุม ทิ้งชายลงจากบ่าทั้งสองข้างเท่ากัน แต่พระพุทธรูปที่สร้างขึ้นในช่วงเวลานี้จะเผยให้เห็นพระอุระ และขอบสบงชัดเจนอันเป็นอิทธิพลรูปแบบทางศิลปะจากราชวงศ์หมิงของจีน

พระพุทธรูปมารวิชัย

พระพุทธรูปมารวิชัย
เลขทะเบียน : ๖
แบบศิลปะ/อายุสมัย : ศิลปะพม่า แบบมัณฑะเลย์ ต้นพุทธศตวรรษที่ ๒๕
ชนิด : หินอ่อน โลหะปิดทองประดับกระจก
ขนาด : สูงพร้อมฐาน ๘๙ เซนติเมตร ตักกว้าง ๓๔.๕ เซนติเมตร
ประวัติ : เป็นของพิพิธภัณฑสถานแห่งชาติมาแต่เดิม
สถานที่เก็บรักษา : พระที่นั่งพุทไธสวรรย์ พิพิธภัณฑสถานแห่งชาติ พระนคร

พระพุทธรูปมารวิชัยสลักจากหินอ่อน พุทธลักษณะสำคัญที่แสดงถึงศิลปะพม่า แบบมัณฑะเลย์ คือ ที่พระพักตร์มีกระบังหน้า ทรงครองจีวรเป็นริ้วธรรมชาติ พระพุทธรูปห่มเฉียงบนพระอังสาซ้ายมีชายจีวรตกลงมายาวจนถึงพระนาภี ปลายจีวรเล่นลวดลายให้ชายผ้าทบไปมามากจนดูผิดธรรมชาติ ในสมัยรัชกาลที่ ๓ แห่งกรุงรัตนโกสินทร์ ปรากฏหลักฐานการสั่งและนำเข้าพระพุทธรูป หินอ่อนสีขาวจากพม่าด้วย ที่สำคัญคือ พระพุทธเทววิลาส พระพุทธรูปประธานในพระอุโบสถ วัดเทพธิดาราม ซึ่งพระบาทสมเด็จพระนั่งเกล้าเจ้าอยู่หัว โปรดให้อัญเชิญมาจากพระบรมมหาราชวังเพื่อเป็นพระพุทธรูปประธานในพระอารามแห่งนี้ ก็เป็นพระพุทธรูปที่สลักด้วยหินอ่อนสีขาวโดยช่างพม่า

พระพุทธรูปมารวิชัยทรงเครื่อง

เลขทะเบียน ๒๕๗๓๒/๒๔๘๕
แบบศิลปะ/อายุสมัย : ศิลปะช่างเมืองพระตะบอง ประเทศกัมพูชา กลางพุทธศตวรรษที่ ๒๕
ชนิด : ทองคำ
ขนาด : สูงพร้อมฐาน ๒๔.๕ เซนติเมตร หน้าตักกว้าง ๘ เซนติเมตร
ประวัติ : เจ้าพระยาอภัยภูเบศร์ (ชุ่ม อภัยวงศ์) สร้างถวายวัดหลวงปรีชากูล จังหวัดปราจีนบุรี และนำมาประดิษฐานวัดพระศรีมหาธาตุ ต่อมาพันตรีควง อภัยวงศ์ มอบให้พิพิธภัณฑสถานแห่งชาติ พระนคร
สถานที่เก็บรักษา : คลังพิพิธภัณฑสถานแห่งชาติ พระนคร

พระพุทธรูปทรงเครื่องมารวิชัย เจ้าพระยาอภัยภูเบศร์ (ชุ่ม อภัยวงศ์) ผู้สำเร็จราชการเมืองพระตะบองคนสุดท้าย ภายใต้พระราชอำนาจของราชอาณาจักรสยาม สร้างถวายวัดหลวงปรีชากูล อำเภอเมืองปราจีนบุรี จังหวัดปราจีนบุรี และได้อัญเชิญมาประดิษฐานที่วัดพระศรีมหาธาตุ กรุงเทพมหานคร ต่อมาพันตรีควง อภัยวงศ์ มอบให้พิพิธภัณฑสถานแห่งชาติ พระนคร

ขอขอบคุณที่มา:-
กลุ่มเผยแพร่ฯ กรมศิลปากร ได้เพิ่มรูปภาพลงในอัลบั้ม: ไหว้พระปฏิมาแห่งแผ่นดิน : พิพิธทศปฏิมาอารยศิลป์
fb.พระพุทธศาสนาไทย ลาว กัมพูชา