พระเจ้า ๕๐๐ ชาติ เรื่องที่ ๓๕ ปุฏภัตตชาดก : พระโอรสกลับใจ

พระเจ้า ๕๐๐ ชาติ เรื่องที่ ๓๕ ปุฏภัตตชาดก
พระโอรสกลับใจ

ในอดีตกาลครั้งพระเจ้าพรหมทัตเสวยราชสมบัติอยู่ในกรุงพาราณสี พระโพธิสัตว์เกิดในตระกูลอำมาตย์ ครั้นเจริญวัยได้เป็นผู้สอนอรรถและธรรมของพระเจ้าพรหมทัต
ครั้งนั้นพระราชาทรงระแวงโอรสของพระองค์ว่าจะกบฏต่อพระองค์ จึงทรงเนรเทศออกเสียจากอาณาจักรนั้น
พระโอรสพาพระชายาออกจากนครไปอาศัยอยู่ที่หมู่บ้านแคว้นกาสีแห่งหนึ่ง ต่อมาพระโอรสทรงทราบข่าวว่าพระบิดาสวรรคตแล้วคิดว่า เราจักไปครองราชสมบัติอันเป็นสมบัติของตระกูล จึงกลับมาสู่เมืองพาราณสี ระหว่างทาง พระโอรสเจอชาวบ้านคนหนึ่ง ให้ห่อข้าวมากินระหว่างทาง และบอกให้แบ่งภรรยาด้วย แต่พระโอรสไม่ยอมแบ่งกินคนเดียวหมด ภรรยาจึงคิดว่า ชายคนนี้ใจดำนัก
พระโอรสนั้นครองราชสมบัติในกรุงพาราณสีแล้ว แต่งตั้งนางไว้ในตำแหน่งอัครมเหสี มิได้ประทานเครื่องประดับและให้การยกย่องสมกับตำแหน่งเลย โดยทรงเห็นว่าเท่านั้นก็พอแล้วสำหรับนาง ไม่ได้ตรัสถามถึงความเป็นอยู่ของพระนางแม้สักคำ
อาจารย์คิดว่าพระเทวีนี้มีอุปการะมาก มีความจงรักภักดีต่อพระราชา แต่พระราชามิได้สนพระทัยพระนางแม้แต่น้อย เราจักให้พระองค์ทรงประทานเครื่องประดับและให้การยกย่องพระนาง จึงเข้าไปเฝ้าพระเทวี ไว้ระยะพอสมควรแล้วยืนอยู่ ณ ส่วนข้างหนึ่ง พระเทวีถามว่า
“มีอะไรหรือพ่อคุณ”
จึงทูลเพื่อต่อเรื่องราวขึ้นว่า “ข้าแต่พระเทวี ข้าพระองค์รับราชการบำรุงพระองค์ควรจะได้ท่อนผ้าหรือก้อนข้าวเพื่อนำไปมอบให้มารดาบิดาผู้แก่เฒ่าบ้างหรือ”
พระเทวีตรัสว่า “แม้ตัวเราเองยังไม่ได้อะไรเลย เราจะเอาอะไรให้ท่านเล่า ในเวลาที่ได้อะไรมาเราก็ให้ท่านทุกครั้งมิใช่หรือ แต่บัดนี้พระราชามิได้พระราชทานอะไรให้เราเลย การพระราชทานอย่างอื่นจงยกไว้เถิด พระองค์เมื่อกำลังเสด็จเพื่อจะรับราชสมบัติ ได้ข้าวห่อหนึ่งในระหว่างทาง ยังมิได้ประทานแม้แต่อาหารแก่เรา พระองค์เสวยเสียเองหมด”
อำมาตย์ทูลถามว่า “ข้าแต่พระแม่เจ้า พระองค์จักกล้าทูลอย่างนี้เมื่ออยู่ต่อหน้าพระราชาไหม”
“กล้าซิ พ่อคุณ”
อำมาตย์จึงวางแผนให้พระเทวีกับตน ยืนคุยกันในเรื่องราวที่เคยผ่านมาให้พระราชาได้ยิน จะได้เห็นความดีของพระนางบ้าง
เมื่อพระราชาเสด็จมาทั้งคู่ทำทีเป็นยืนคุยเรื่องจะขอความช่วยเหลือ
อำมาตย์ “พระแม่เจ้าทรงใจดำนัก ควรจะมอบอะไรให้พ่อแม่เพียงแค่ข้าว ๑ ถังไม่ได้หรือ”
พระมเหสี “เจ้าจะเอาอะไรขนาดเรายังไม่เคยได้อะไรจากพระราชาเลย ไม่มีการยกย่องตำแหน่งอัครมเหสี เราจะทำสิ่งใดได้”
พระราชาได้ยินที่ทั้ง ๒ คุยกันก็คิดว่าจริงอย่างที่ทั้งสองพูด เราไม่เคยให้ความรักความเมตตากับนางที่อยู่ร่วมทุกข์ร่วมสุขกันมาไม่เคยทิ้งเราไปไหน
ก็ทรงแสดงอาการรับทราบในความรู้สึกของพวกเขา
อำมาตย์เห็นได้โอกาสจึงทูลพระราชาว่า “บุคคลควรนอบน้อมต่อผู้ที่นอบน้อมตน ควรคบกับผู้ที่คบตน ควรทำกิจตอบแทนแก่ผู้ที่ช่วยทำกิจของตน ไม่ควรทำประโยชน์แก่ผู้ปรารถนาความฉิบหายให้ และไม่ควรคบกับผู้ที่ไม่คบตน
บุคคลควรละทิ้งผู้ที่ละทิ้งตน ไม่ควรทำความอาลัยรักใคร่ในบุคคลเช่นนั้น ไม่ควรสมาคมกับคนที่เขาไม่ใฝ่ใจกับตน นกรู้ว่าต้นไม้หมดแล้วก็ละทิ้งไปหาต้นไม้อื่น เพราะโลกเป็นสิ่งกว้างใหญ่”
พระเจ้าพาราณสีทรงสดับดังนั้นแล้ว ได้พระราชทานอิสริยยศทั้งปวงแก่พระเทวี ตั้งแต่นั้นมาก็อยู่กันอย่างพร้อมเพรียงชื่นชมกันและกันมีความสุขตลอดมา

ธรรมนิทานชาดกเรื่องนี้สอนให้รู้ว่า
“ควรคบกับผู้ที่อยากคบกับตน”

พุทธศาสนสุภาษิตประจำเรื่องนี้สอนให้รู้ว่า
ภเช ภชนฺตํ ปุริสํ อภชนฺตํ น ภชฺชเย
ควรคบคนที่คบด้วย คนที่ไม่คบ ก็อย่าไปคบ (๒๘/๑๓๒)

คัดจาก : หนังสือ พระเจ้า ๕๐๐ ชาติ ฉบับสมบูรณ์ / จัดพิมพ์เพื่อเผยแพร่พระพุทธศาสนาขององค์สมเด็จพระสัมมาสัมพุทธเจ้า โดย สถาบันบันลือธรรม