พระมหากษัตริย์หรือเจ้านายในพระราชวงศ์จะไม่บรรทมหลับ "ข้ามวัน"

สมเด็จพระศรีพัชรินทราบรมราชินีนาถ พระบรมราชชนนีพันปีหลวง
(สมเด็จพระนางเจ้าเสาวภาผ่องศรี)

จะไม่บรรทมหลับ "ข้ามวัน"

จะไม่บรรทมหลับ "ข้ามวัน" ธรรมเนียมนี้มีมาจากสมัยอยุธยาแล้วที่ว่า พระมหากษัตริย์หรือเจ้านายในพระราชวงศ์จะไม่บรรทมหลับข้ามวัน

คือนอนจากวันนี้ข้ามเที่ยงคืนไปอีกวันหนึ่ง แต่จะบรรทมก็ต่อเมื่อหลังเที่ยงคืนไปแล้ว

พระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัว (รัชกาลที่ ๖) ทรงอธิบายไว้ว่า เป็นมาตั้งแต่พระเจ้าอยู่หัวกรุงเก่าแล้ว ที่พระมหากษัตริย์จะทรงงานในเวลากลางคืน เปรียบเหมือนทรงเป็นนายยามคอยระวังภัยให้ราษฎรของพระองค์ เพราะเวลากลางคืนเป็นเวลาที่ราษฎรทั้งหลายพักผ่อนนอนหลับจากการประกอบอาชีพมาทั้งวัน เมื่อมีข้าศึกหรือมีภัยมาในเวลากลางคืนพระมหากษัตริย์ซึ่งทรงงานอยู่ในเวลากลางคืนก็จะสามารถจัดการป้องกันภัยนั้นให้แก่ราษฎรได้ และเมื่อราษฎรตื่นนอนในตอนใกล้รุ่งจึงเสด็จเข้าพระบรรทม

จึงเป็นที่มาของการไม่บรรทมหลับข้ามวัน ดังตัวอย่างเจ้านายในพระราชวงศ์จักรี เช่น สมเด็จพระพันปีหลวง (สมเด็จพระนางเจ้าเสาวภาผ่องศรี) ก็จะทรงงานจนถึงเช้า เล่ากันว่ารอบๆตำหนักที่ประทับวังสวนดุสิตหรือวังพญาไท จะต้องเปิดไฟสว่างตลอดทั้งคืน หรือ พระนางเจ้าสุขุมาลมารศรี ซึ่งดำรงตำแหน่งเลขาฯ ส่วนพระองค์ในรัชกาลที่ ๕ เมื่อถึงเวลา ๔ ทุ่ม ก็จะเสด็จขึ้นพระที่นั่งจักรีเพื่อทรงงานพระอักษรถวายรัชกาลที่ ๕ จนถึงตีสี่จึงเสด็จกลับ

สำหรับพระเจ้าอยู่หัวรัชกาลที่ ๙ เมื่อครั้งยังมีพระวรกายแข็งแรงก็จะไม่ทรงบรรทมหลับข้ามวันเช่นกัน โดยในเวลากลางคืนพระองค์จะทรงงานด้านแผนที่ และสรุปการทรงงานโครงการในพระราชดำริของแต่ละวันจนเช้าจึงเสด็จเข้าบรรทมหรือบรรทมในรถยนต์พระที่นั่งหากมีพระราชกรณียกิจต่อในช่วงเช้า

อีกหนึ่งพระองค์คือ ทูลกระหม่อมหญิงอุบลรัตน ที่มักจะเสด็จทรงงานในเวลาใกล้ค่ำ กลับถึงตำหนักที่ประทับในเวลาดึกแล้วทรงพระอักษรชมรมหรือมูลนิธิที่พระองค์ทรงดูแลต่อจนใกล้รุ่งถึงเข้าบรรทมจนเป็นกิจวัตร และอีกหลายๆ พระองค์

ที่มา : คลังประวัติศาสตร์ไทย