"มะกรูด" สารพัดประโยชน์จากสมุนไพรในครัว

มะกรูด
สารพัดประโยชน์จากสมุนไพรในครัว

มะกรูด ( Kaffir lime, Leech lime, Mauritius papeda ) มีชื่อทางพฤกษศาสตร์ว่า ( Citrus hystrix DC ) จัดอยู่ในวงศ์ส้ม (RUTACEAE ) มีถิ่นกำเนิดในประเทศลาว อินโดนีเซีย มาเลเซีย และไทย เป็นพืชสมุนไพรคู่ครัวไทยมาอย่างยาวนาน มักจะนิยมใช้ใบมะกรูดและผิวมะกรูดมาเป็นส่วนหนึ่งของเครื่องปรุงอาหารหลายชนิด นอกจากมะกรูด จะใช้เป็นเครื่องประกอบในอาหารต่างๆ แล้ว ก็ยังมีประโยชน์ในด้านอื่นๆ อีกมากมาย ไม่ว่าจะเป็นในด้านของความงามที่ช่วยทำให้ผมดกดำเป็นเงามัน ไม่ร่วงง่าย ไม่หงอกเร็ว และในด้านของยาสมุนไพร ใช้เป็นยาแก้ไข ละลายเสมหะ และขับลม นอกจากนี้ยังถือว่าเป็นไม้มงคลที่นิยมปลูกไว้บริเวณบ้านอีกด้วย เพราะเชื่อว่าจะทำให้ผู้อยู่อาศัยมีความสุข โดยจะปลูกไว้ทางทิศตะวันตกเฉียงเหนือ

มะกรูด เป็นไม้ยืนต้น ใบเป็นใบประกอบชนิดลดรูป มีใบย่อย ๑ ใบ เรียงสลับ รูปไข่ คือมีลักษณะคอดกิ่วที่กลางใบ คล้ายกับใบไม้ ๒ ใบ ต่อกันอยู่ ใบมีกลิ่นหอม ดอกสีขาว ผลโตเต็มที่มีขนาดเส้นผ่าศูนย์กลางประมาณ ๕ เซนติเมตร ผิวขรุขระ มีกลิ่นหอม มีชื่อท้องถิ่นอื่นๆ ว่า มะขู (แม่ฮ่องสอน), มะขุน มะขูด (ภาคเหนือ), ส้มกรูด ส้มมั่วผี (ภาคใต้) เป็นต้น

ผลมะกรูด ใช้สระผม นวดผม บางรายใช้มะกรูดสระผมโดยตรงโดยไม่ใช้แชมพูเลย แต่โดยทั่วไปมักใช้เป็นยานวดผม หลังจากสระผมด้วยแชมพูแล้ว จึงใช้ผลมะกรูดทั้งเปลือกผ่าเป็น ๒ ซีก ถูกนวดผมแรงๆ ให้ทั่วหนังศีรษะ น้ำมะกรูดซึ่งมีรสเปรี้ยวและมีฤทธิ์เป็นกรดจะช่วยล้างคราบสบู่หรือแชมพูซึ่งมีฤทธิ์เป็นด่างที่ติดอยู่ตามเส้นผมออก เพราะคราบสบู่หรือแชมพูมักจะทำให้ผมเหนียวและหวียาก เมื่อนวดด้วยน้ำมะกรูดก็จะทำให้ผมลื่น หวีง่าย และทำให้หนังศีรษะมีฤทธิ์เป็นกรด เพราะโดยปกติผิวหนังคนเราตามธรรมชาติจะมีความเป็นกรดอ่อนๆ อยู่แล้ว เมื่อเอาแชมพูซึ่งมีฤทธิ์เป็นด่างมาสระผมก็ทำให้หนังศีรษะผิดธรรมชาติไป ดังนั้น การสระผมด้วยแชมพูแล้วใช้มะกรูดซึ่งเป็นกรดอ่อนมานวดผมจะมีผลดีกว่าการนำไปสระผมแทนแชมพู การใช้มะกรูดนวดผมช่วยบำรุงหนังศีรษะและรากผม ทำให้ผมไม่ร่วงงาย ไม่หงอกเร็ว เส้นผมดำเป็นเงางาม ผมลื่นหวีง่าย และน้ำมันมะกรูดยังมีฤทธิ์ทำลายเชื้อราที่หนังศีรษะได้ด้วย

นอกจากนี้สามารถนำผลมะกรูดขับไล่แมลงบางชนิด หรือนำผลมะกรูดผ่าซีกที่บีบน้ำออกแล้ว ใช้เป็นยาดับกลิ่นในห้องสุขาได้

ผิวมะกรูด มีน้ำมันหอมระเหย มีฤทธิ์บำรุงผม ช่วยให้ผมดำเป็นเงางาม ผมไม่ร่วง และหงอกช้ากว่าคนอื่น นอกจากนี้ผิวมะกรูดยังใช้เป็นเครื่องเทศ แต่งกลิ่นอาหาร โดยใช้ผิวมะกรูดโขลกผสมรวมกับเครื่องแกงต่างๆ

น้ำมะกรูด น้ำจากผลมะกรูดมีรสเปรี้ยวคล้ายมะนาว ใช้เป็นเครื่องแต่งรสอาหารแทนมะนาวได้ เช่น แกงหมูเทโพ โดยจะใช้ผลมะกรูดผ่ากลางเป็น ๒ ซีกใส่ผสมลงไปในแกงเทโพ และบีบน้ำใส่ในอาหาร เช่น น้ำพริกปลาร้า เพื่อช่วยลดกลิ่นคาวและเพิ่มรสเปรี้ยว

น้ำมะกรูดมีรสเปรี้ยว มีฤทธิ์กัดเสมหะ จึงใช้น้ำมะกรูดบีบใส่แก้ว ผสมเกลือเล็กน้อย ใช้จิบแก้ไอทุก ๕-๑๐ นาที เมื่ออาการดีขึ้นจึงจิบทุก ๑/๒-๑ ชั่วโมง แต่มีข้อควรระวัง เนื่องจากน้ำมะกรูดมีฤทธิ์เป็นกรดแรง จะทำลายเคลือบฟันได้ ฉะนั้นเวลาจับน้ำมะกรูด พยายามให้ถูกฟันน้อยที่สุด และหลังจิบไป ๒-๓ ครั้ง ควรบ้วนปากเสีย

ใบมะกรูด ใช้เป็นเครื่องเทศแต่งกลิ่นอาหาร พวกต้มยำ หั่นฝอยโรยพะแนง คั่วกลิ้ง ฉู่ฉี่ หรือฉีกใบใส่ในแกงเผ็ด ต้มยำทุกชนิด ฯลฯ