โบราณสถาน วัดเตว็ด ตำบลสำเภาล่ม อำเภอพระนครศรีอยุธยา จังหวัดพระนครศรีอยุธยา

โบราณสถานวัดเตว็ด
ตำบลสำเภาล่ม อำเภอพระนครศรีอยุธยา จังหวัดพระนครศรีอยุธยา

วัดเตว็ด เป็นวัดร้าง ตั้งอยู่ริมคลองปทาคูจาม ทางทิศใต้นอกเกาะเมืองอยุธยา ในเขตพื้นที่ตำบลสำเภาล่ม อำเภอพระนครศรีอยุธยา จังหวัดพระนครศรีอยุธยา ห่างจากวัดพุทไธศวรรย์ ไปทางด้านทิศตะวันออกเฉียงใต้ประมาณ ๕๐๐ เมตร

วัดเตว็ดถูกสร้างขึ้นในสมัยกรุงศรีอยุธยา แต่ไม่ปรากฏหลักฐานว่าเป็นอยุธยาในสมัยใด แต่สันนิษฐานว่าน่าจะสร้างขึ้นในช่วงรอยต่อระหว่างสมัยอยุธยาตอนกลางกับตอนปลาย สมัยสมเด็จพระนารายณ์มหาราชหรือหลังจากนั้น เพราะอุโบสถของวัดเตว็ดถูกสร้างในรูปแบบคล้ายๆ กับโบสถ์คริสต์ตามสไตล์ตะวันตก อีกทั้งอาคารเป็นแบบยกใต้ถุนสูง และชื่อของวัดปรากฏอยู่ในพงศาวดาร รวมถึงแผนที่ของพระยาโบราณราชธานินทร์ (พร เดชะคุปต์) ก็ระบุตำแหน่งวัดแห่งนี้ไว้

จากหลักฐานอาคารตำหนัก ยกใต้ถุนสูงของวัดเตว็ด สันนิษฐานว่าเป็นพระตำหนักของกรมหลวงโยธาเทพ พระราชธิดาของสมเด็จพระนารายณ์มหาราช และพระอัครมเหสีฝ่ายขวาของสมเด็จพระเพทราชา และเจ้าฟ้ากรมหลวงโยธาเทพ ทรงโปรดให้สร้างขึ้น เป็นพระตำหนักซึ่งได้เสด็จมาผนวชเป็นแม่ชี พร้อมกับเจ้าฟ้าตรัสน้อย ผู้เป็นพระราชโอรสที่เสด็จมาบรรพชาเป็นสามเณรที่วัดแห่งนี้

อุโบสถวัดเตว็ด : ลักษณะเป็นอาคารสองชั้นก่ออิฐถือปูน ยกพื้นมีใต้ถุนสูง เจาะช่องประตูเป็นรูปวงโค้ง ใช้ระบบผนังรับน้ำหนักหลังคา ขนาดอุโบสถกว้าง ๑๗ เมตร ยาว ๓๒ เมตร มีร่องรอยผ่านการบูรณะมาหลายสมัย ปัจจุบันตัวอาคารเหลือเพียงฐานไพที ผนังสกัดหน้าอยู่เพียงด้านเดียว และฐานใบเสมาหนึ่งแห่ง

หน้าบันอุโบสถ ก่ออิฐถือปูนปูนแบบ “กระเท่เซ” (ไม่มีไขราหน้าจั่ว) รูปสามเหลี่ยมหน้าจั่ว ประดับลวดลายปูนปั้น แสดงศิลปะแบบยุโรปผสมลวดลายไทยได้อย่างลงตัว โดยขอบหน้าบันประดับลายพรรณพฤกษา ศิลปะแบบยุโรป ส่วนที่เป็นหางหงส์ทำเป็นรูปศีรษะชายฝรั่งหันด้านข้างผูกผ้าพันคอ สวมวิกผมยาวเป็นลอน สวมเสื้อมีระบาย ผูกผ้าพันคอ ตรงกลางหน้าบันเป็นรูปวิมานมีลายเครือเถาประดับ แต่ใบไม้ที่อยู่ในลายเครือเถาเป็นใบอะแคนทัสของกรีกโบราณ แทนลายกระหนกของไทย ส่วนบนของลายมีลายนกคาบซึ่งเป็นลายไทยผสมเข้าไปด้วย จึงพอจะสันนิษฐานได้ว่าเป็นอิทธิพลของฝรั่งเศสในสมัยพระเจ้าหลุยส์ที่ ๑๔ โดยไทยได้รับแบบอย่างศิลปะนี้เข้ามาในสมัยสมเด็จพระนารายณ์มหาราช เนื่องจากฝรั่งเศสกับไทยมีความสัมพันธ์ทางการทูตต่อกัน

(ใบอะแคนทัส : ใบไม้จากบริเวณเมดิเตอร์เรเนียนที่มีลักษณะคล้ายใบทิสเซิล, ต้นฝิ่น หรือพาร์สลีย์ ในงานสถาปัตยกรรมจะเป็นประติมากรรมที่แกะหินหรือไม้ นิยมใช้ลักษณะใบอะแคนทัสเป็นลวดลายประดับ พบมากในรัชสมัยพระเจ้าหลุยส์ที่ ๑๔-๑๖ ของฝรั่งเศส)

ท่าน้ำ (Waterside) จากการดำเนินการทางโบราณคดีที่วัดเตว็ดซึ่งเริ่มดำเนินการตั้งแต่ พ.ศ.๒๕๕๘ ได้มีการขุดค้น และขุดแต่งโบราณสถานในบริเวณวัด อาทิ เจดีย์ อุโบสถ มณฑปและวิหาร มีการแบ่งเขตสังฆาวาสและพุทธาวาส ต่อมาได้พบแนวอิฐที่ถูกเรียงในลักษณะเป็นทางเดินจากอาคารของวัดมุ่งสู่ “คลองคูจาม” ซึ่งปัจจุบันมีถนนที่ถูกสร้างขึ้นเลียบคลองในภายหลังคั่นอยู่ จึงทำการขุดแต่งที่เผยให้เห็นการเรียงของอิฐซึ่งนำด้านสันหงายขึ้นด้านบน ลักษณะเป็นลายก้างปลา คาดว่าเป็นฉนวนทางเดินลงท่าน้ำสมัยอยุธยาซึ่งอยู่ในสภาพค่อนข้างสมบูรณ์อย่างมาก การพบทางเดินดังกล่าว ทำให้ทราบถึงระดับน้ำในคลองคูจามในอดีต ซึ่งอยู่ต่ำลงไปกว่าในปัจจุบันอย่างมาก และขนาดของคลองก็คาดว่าเคยมีความกว้างกว่าในปัจจุบันด้วย

อ้างอิง :
- ข้อมูลกรมศิลปากร
- มติชนออนไลน์
- โพสต์ทูเดย์ ดอทคอม
- วิกิพีเดีย