พระเจ้า ๕๐๐ ชาติ เรื่องที่ ๖๐ กุฏิทูสกชาดก : นกขมิ้นกับลิงอันธพาล

พระเจ้า ๕๐๐ ชาติ เรื่องที่ ๖๐ กุฏิทูสกชาดก
นกขมิ้นกับลิงอันธพาล

ในอดีตกาลนานมาแล้ว ยังมีนกขมิ้นหนุ่มตัวหนึ่งอาศัยอยู่บนต้นไม้สูง มันเลือกที่ทำรังอย่างฉลาด แม้ฝนจะตกมาหนักขนาดไหน นกขมิ้นก็ไม่ได้เดือดร้อนอะไร
อยู่มาวันหนึ่งฝนตกหนักทั้งวัน นกขมิ้นเหลือบไปเห็นลิงตัวหนึ่งนั่งตากฝนอยู่ด้วยความหนาวสั่น นกขมิ้นจึงร้องถามด้วยความเป็นห่วงว่า “เจ้าหนาวมากไหม เจ้าก็มีมือมีเท้าอยู่แล้วทำไมเจ้าไม่สร้างบ้านอยู่เล่า ถ้าวันไหนฝนตกเจ้าก็ไม่ต้องมานั่งหนาวอย่างนี้”
ลิงตอบอย่างไม่พอใจว่า”ข้ามีมือมีเท้าอย่างมนุษย์ก็จริง แต่ข้าไม่มีสติปัญญาอย่างมนุษย์ ข้าก็เลยสร้างบ้านอยู่ไม่ได้”
นกขมิ้นแนะนำว่า “ถ้าเจ้าอยากมีสติปัญญา เจ้าก็หยุดนิสัยขี้โกงชอบเอาเปรียบของเจ้าซิ แล้วก็ฝึกความมีระเบียบวินัยในตนเอง ประพฤติแต่สิ่งดีงาม มันเป็นหนทางที่จะนำปัญญามาให้แก่เจ้า”
ลิงเขยิบเข้าไปบริเวณรังนกขมิ้น หวังจะไปทำร้าย เพราะไม่พอใจที่นกขมิ้นบังอาจสั่งสอนตน ด้วยความเร็วของนกขมิ้นเลยบินหนีไปก่อน ลิงไม่สามารถทำอะไรนกขมิ้นได้ จึงคว้ารังของนกขมิ้นมาขยี้ทิ้งด้วยความโกรธแค้น นกขมิ้นบินไปหาที่อยู่ใหม่ เพราะเชื่อว่าถึงอย่างไรลิงอันธพาลตัวนั้นต้องทำลายที่อยู่ของมันแล้วแน่นอน

นิทานชาดกเรื่องนี้สอนให้รู้ว่า
“คบคนพาล พาลพาไปหาความหายนะ”
“การสั่งสอนคนพาล จะทำให้ได้รับความเดือดร้อน”

พุทธศาสนสุภาษิตประจำเรื่องนี้สอนให้รู้ว่า
นตฺถิ พาเล สหายตา
ความเป็นสหายไม่มีในคนพาล (๒๕/๓๓)
ทุกฺโข พาเลหิ สํวาโส
สมาคมกับคนพาล นำทุกข์มาให้ (๒๗/๑๒๙๑)