บทสวด ตังขณิกปัจจเวกขณปาฐะ

ตังขณิกปัจจเวกขณปาฐะ

ตังขณิกปัจจเวกขณปาฐะ คือบทสวดของพระสงฆ์ ใช้สวดในคราวพิจารณาให้น้อมเข้ามาพิจารณาในปัจจัย ๔ คือ เครื่องนุ่งห่ม อาหาร ที่อยู่อาศัย ยารักษาโรค ที่เรากินเราใช้อยู่ประจำ ตามบทสวดมนต์ดังนี้ เพื่อเจริญพิจารณาให้เห็นถึงความจำเป็นในสิ่งเหล่านี้ตามความเป็นจริง และถึงซึ่งความไม่ยึดมั่นถือมั่นในปัจจัยเหล่านี้เกินความจำเป็น

มีคำเป็นบาลี ดังนี้

หนฺท มยํ ตงฺขณิกปจฺจเวกฺขณปาฐํ ภณาม เส. (เชิญเถิดเราท่านทั้งหลายกล่าวบาลีพิจารณาในขณะที่ใช้สอยปัจจัยสี่กันเถิด)

(ข้อว่าด้วยจีวร)
ปฏิสงฺขา โยนิโส จีวรํปฏิเสวามิ ยาวเทว สีตสฺส ปฏิฆาตาย อุณฺหสฺส ปฏิฆาตาย ฑงฺสมกสตาตปสิรึสปสมฺผสฺสานํ ปฏิฆาตาย ยาวเทว หิริโกปินปฏิจฺฉาทนตฺถํ

(ข้อว่าด้วยบิณฑบาต)
ปฏิสงฺขา โยนิโส ปิณฺฑปาตํ ปฏิเสวามิ เนว ทวาย น มทาย น มณฺฑนาย นวิภูสนาย ยาวเทว อิมสฺส กายสฺส ฐิติยา ยาปนาย วิหึสุปรติยา พฺรหฺมจริยา นุคฺคหาย อิติ ปุชาณญฺจ เวทนํ ปฏิหงฺขามิ นวนฺจ เวทนํ นะ อุปฺปาเทสฺสามิ ยาตราจเม ตวิสฺสติ อนวชฺชตา ผาสุวิหาโร จาติ

(ข้อว่าด้วยเสนาสนะ)
ปฏิสงฺขา โยนิโส เสนาสนํ ปฏิเสวามิ ยาวเทว สีตสฺส ปฏิฆาตาย อุณหสฺสปฏิฆาตาย ฑงฺสมกส วาตาต ปสิริงส ปสมฺผสฺสานํ ปฏิฆาตาย ยาวเทวอุตุปริสฺส ยวิโนทนํ ปฏิสลฺลานารามตฺถํ

(ข้อว่าด้วยคิลานเภสัช)
ปฏิสงฺขา โยนิโส คิลานปจฺจยเภสฺสชปริกฺขารํ ปฏิเสวามิ ยาวอุปฺปนฺนานํ เวยยานาธิกานํ เวทนานํ ปฏิฆาตาย อพฺยาปชฺฌปรมตายาติ

มีความหมายตามบาคำบาลี ว่า จงมาพากันกล่าวคำสวดสำหรับพิจารณาวณะบริโภคปัจจัยสี่โดยพร้อมเพรียงกันเถิด

(ข้อว่าด้วยจีวร)
เราย่อมพิจารณาโดยแยบคายแล้วนุ่งห่มจีวร เพียงเพื่อบำบัดความหนาว เพียงเพื่อบำบัดความร้อน เพื่อบำบัดสัมผัสอันเกิดจากเหลือบ ยุง ลม แดด และสัตว์เลื้อยคลานทั้งหลาย และเพียงเพื่อปกปิดอวัยวะอันให้เกิดความละอาย

(ข้อว่าด้วยอาหาร)
เราพิจารณาโดยแยบคาย แล้วจึงบริโภคอาหาร ไม่ให้เป็นไปเพื่อความเพลิดเพลินสนุกสนาน ไม่ให้เป็นไปด้วยความเมามัน เกิดกำลังพลังทางกาย ไม่ให้เป็นไปเพื่อประดับ ไม่ให้เป็นไปเพื่อตกแต่ง แต่ให้เป็นไปเพียงเพื่อความตั้งอยู่ได้แห่งกายนี้ เพื่อความเป็นไปได้ของอัตภาพ เพื่อความสิ้นไปแห่งความลำบากทางกาย เพื่ออนุเคราะห์แก่การประพฤติพรหมจรรย์

ด้วยการพิจารณาอย่างนี้แล้ว เราย่อมระงับเสียได้ ซึ่งทุกขเวทนาเก่า คือ ความหิว และไม่ทำทุกขเวทนาใหม่ให้เกิดขึ้น อนึ่ง ความเป็นไปโดยสะดวกแห่งอัตภาพนี้ด้วย ความเป็นผู้หาโทษมิได้ด้วย และความเป็นอยู่โดยผาสุกด้วย จักมีแก่เรา ดังนี้

(ข้อว่าด้วยเสนาสนะ)
เราย่อมพิจารณาโดยแยบคาย แล้วใช้สอยเสนาสนะ เพียงเพื่อบำบัดความหนาว เพียงเพื่อบำบัดความร้อน เพื่อบำบัดสัมผัสอันเกิดจากเหลือบ ยุง ลม แดด และสัตว์เลื้อยคลานทั้งหลาย เพียงเพื่อบรรเทาอันตรายอันจักพึงมีจากดินฟ้าอากาศ, และเพื่อความเป็นผู้ยินดีอยู่ได้ในที่หลีกเร้นสำหรับภาวนา

(ข้อว่าด้วยคิลานเภสัข)
เราย่อมพิจารณาโดยแยบคาย แล้วจึงบริโภคเภสัชบริขาร อันเกื้อกูลแก่คนไข้ เพียงเพื่อบำบัดทุกขเวทนา อันเกิดแล้ว มีอาพาธต่างๆ เป็นมูล และเพียงเพื่อความเป็นผู้ไม่มีโรคเบียดเบียนเป็นอย่างยิ่ง ดังนี้.