พระเจ้า ๕๐๐ ชาติ เรื่องที่ ๗๒ กปิชาดก : ปุโรหิตอาฆาตลิง

พระเจ้า ๕๐๐ ชาติ เรื่องที่ ๗๒ กปิชาดก
ปุโรหิตอาฆาตลิง

เมืองพาราณสี แคว้นกาสี มีฝูงลิง ๒ ฝูงอาศัยอยู่ในสวนหลวงของพระเจ้าพรหมทัต ลิง ๒ ฝูงนั้นมีจำนวนฝูงละประมาณ ๕๐๐ ตัว ฝูงหนึ่งมีหัวหน้าดื้อรั้น อีกฝูงหนึ่งมีหัวหน้านิสัยดี เพราะเป็นลิงพระโพธิสัตว์
อำมาตย์คนหนึ่งเข้าไปอาบน้ำในสวนหลวง พอเสร็จก็เดินออกมา ขณะนั้นมีลิงเกเรตัวหนึ่งไปดักรออยู่ที่ยอดเสาซุ้มประตูสวนหลวง พออำมาตย์เดินผ่านมา ลิงก็ถ่ายอุจจาระรดศีรษะของอำมาตย์ พออำมาตย์หันมองดูข้างบนลิงก็ถ่ายอุจจาระรดหน้าอีก อำมาตย์โกรธมาก จึงขู่ลิงว่า “ระวังตัวไว้ให้ดี เดี๋ยวจะกลับมาเอาคืน”
พวกลิงก็บอกกับพญาลิงว่า เราไม่ควรอยู่ที่นี่แล้ว เราเป็นศัตรูกับท่านอำมาตย์ เราควรอพยพหนีโดยเร็ว พญาลิงโพธิสัตว์จึงพาลูกน้องหนีไป
ฝ่ายหัวหน้าลิงอีกฝูงหนึ่งดื้อรั้น ไม่ยอมหนี ยืนยันจะอยู่ที่เดิม
วันหนึ่งมีแพะตัวหนึ่งกำลังขโมยกินข้าวเปลือกของหญิงรับใช้จึงถูกตีด้วยดุ้นไฟ ถูกไฟไหม้หลังวิ่งหนีไปยังกระท่อมหญิงอีกคน ทำให้ไฟไหม้กระท่อมลามไปถึงโรงช้าง ลามจากโรงช้างไปไหม้หลังช้าง ถึงกับต้องนำหมอมารักษาเป็นการด่วน ส่วนอำมาตย์กำลังหาอุบายจับลิงอยู่
พระราชาตรัสถามอำมาตย์ที่มาเข้าเฝ้าว่า พอมียาอะไรที่จะรักษาอาการของช้างให้หายขาดได้ไหม
อำมาตย์กราบทูลว่า “มันเหลวของลิงที่อยู่ในสวนหลวงของพระองค์ พระเจ้าข้า”
พระราชามีรับสั่งให้ฆ่าลิง ควักเอามันเหลวเอามา ลิงทั้ง ๕๐๐ ตัวก็ถูกฆ่าตายหมด หัวหน้าลิงถูกยิง แล้วหนีรอดไปได้ แต่ก็ไปตายในป่า
พวกลิงบอกลูกน้องของพญาลิงบางตัวที่เห็นเหตุการณ์ตอนที่หัวหน้าลิงฝูงนั้นถูกยิงได้เล่าให้พญาลิงของตนฟัง
พญาลิงมานั่งท่ามกลางฝูงลิงแล้วพูดขึ้นว่า “พวกไม่เชื่อโอวาทของบัณฑิตทั้งหลาย อยู่ในที่อยู่ของศัตรูจะพินาศย่อยยับ” และกล่าวตักเตือนฝูงลิงว่า “คนเป็นหัวหน้าไม่หนักแน่น คล้อยตาม เขาจะทำหน้าที่จองเวรเพราะเหตุแห่งลิงตัวเดียว เขาทำความย่อยยับให้ลิงทั้งฝูง”
ผู้ใดเห็นศีล ปัญญา และการศึกษา มีในตน ผู้นั้นย่อมประพฤติประโยชน์ให้แก่ตนและคนอื่นได้ ฉะนั้น ควรชั่งใจดูตัวเองเหมือนชั่งใจดูศีล ปัญญา และการศึกษา บริหารหมู่คณะบ้าง อยู่คนเดียวเว้นการบริหารบ้าง”

นิทานชาดกเรื่องนี้สอนให้รู้ว่า
“ความดื้อรั้น นำพาสู่หายนะ”

พุทธศาสนสุภาษิตประจำเรื่องนี้สอนให้รู้ว่า
เอวมฺปิ อิธ วฑฺ ฒานํ โย วากฺยํ นาวพุชฺฌติ
ผู้ใดในโลกไม่เชื่อคำของผู้เจริญ ผู้นั้นย่อมถึงความพินาศ (๒๗/๑๘๙)

ที่มา : นิทานชาดกจากพระไตรปิฎก : พระเจ้า ๕๐๐ ชาติ ฉบับสมบูรณ์ จัดพิมพ์เผยแพร่ธรรมโดย ธรรมสภา สถาบันบันลือธรรม