พระเจ้า ๕๐๐ ชาติ เรื่องที่ ๗๙ มณิกุณฑชาดก : กษัตริย์ผู้ไม่หวั่นไหว

พระเจ้า ๕๐๐ ชาติ เรื่องที่ ๗๙ มณิกุณฑชาดก
กษัตริย์ผู้ไม่หวั่นไหว

อำมาตย์คิดกบฎคนหนึ่งแนะนำให้พระเจ้าโกศลนำกำลังทหารบุกเข้ายึดนครพาราณสี แคว้นกาสี แล้วจับพระเจ้าพรหมทัตพระมหากษัตริย์ขังคุกไหว้ พระองค์ทรงยินยอมและไม่คร่ำครวญที่ทรงสูญเสียราชสมบัติและนครไป แต่กลับใช้เวลาที่อยู่ในคุก นั่งสมาธิ จนกระทั่งได้ญาณเหาะขึ้นกลางอากาศได้
พระเจ้าโกศลเห็นแล้วเกิดร้อนพระทัยอยู่ไม่ได้ จึงเสด็จเข้าไปใกล้ๆ กราบทูลว่า
“พระองค์ทรงถูกยึดราชสมบัติทั้งหมด จะไม่เหลืออะไร ไฉนจึงนั่งสมาธิ บำเพ็ญฌาน ไม่เดือดร้อนเศร้าโศกอะไรเลย”
พระเจ้าพรหมทัตตรัสตอบว่า
“ทรัพย์ละทิ้งคนไปก่อนก็มี พระอาทิตย์ส่องแสงสว่างทำให้เร่าร้อนแล้วก็ลับฟ้าไป ทรัพย์ทั้งหลายเกิดขึ้นได้และก็หมดได้ ฉันใดก็ฉันนั้น
หม่อมฉันเอาชนะโลกธรรมทั้งหลายได้หมดแล้ว จึงไม่รู้สึกเศร้าโศกเสียใจในยามทุกข์”
“ท่านเป็นกษัตริย์ พึงใคร่ครวญให้ดีก่อนจึงค่อยลงมือทำ ถ้ายังไม่ใคร่ครวญก็ไม่ควรกระทำ เกียรติยศศักดิ์ศรีย่อมเจริญแก่พระราชาผู้ใคร่ครวญดีแล้ว แล้วจึงทำ”

นิทานชาดกเรื่องนี้สอนให้รู้ว่า
“ผู้ประพฤติอยู่ในธรรม ในยามทุกข์ ไม่เศร้าโศกคร่ำครวญ”
“ก่อนจะทำอะไรให้ใคร่ครวญเสียก่อน”

พุทธศาสนสุภาษิตประจำเรื่องนี้สอนให้รู้ว่า
นิสมฺม กรณํ เสยฺโย
ใคร่ครวญก่อนแล้วจึงทำดีกว่า (๒๗/๒๑๗๕)

ที่มา : นิทานชาดกจากพระไตรปิฎก : พระเจ้า ๕๐๐ ชาติ ฉบับสมบูรณ์ จัดพิมพ์เผยแพร่ธรรมโดย ธรรมสภา สถาบันบันลือธรรม