โปงไม้ (ระมังไม้)

"โปง" หรือ "ระฆังไม้"
ภาพจาก สวนธรรมภูสมะ บ้านกุงไม้สัก หมู่ ๒ ตำบลปางหมู อำเภอเมือง จังหวัดแม่ฮ่องสอน

โปงไม้ (ระมังไม้)

โปง คำว่า "โปง" หมายถึง ระฆังใหญ่ ทำด้วยไม้ ใช้กระทุ้งให้เกิดเสียง

โปง หรือ กะปุง เป็นเครื่องตีบอกอาณัติสัญญาณของพระสงฆ์ในวัด แทนการตีระฆังหรือกลองเพื่อส่งสัญญาณต่างๆ ให้ชาวบ้านได้รับรู้ เช่น การรวมตัว การบอกเวลาหรือสัญญาณ

เสียงโปงจะดังกังวานกว่าระฆังหรือกลอง โปงมีลักษณะเป็นรูปทรงกระบอกทำด้วยไม้เนื้อแข็ง เช่น ไม้แคน ไม้ตะเคียนท่อนใหญ่ตัดหัวท้าย แล้วนำมาขุดให้เป็นโพรงกลวงข้างใน คว่ำด้านที่ขุดเป็นโพรงลงด้านล่าง เจาะด้านข้างเป็นรูทั้งสองข้างเพื่อเป็นรูเสียง หรือรูแพ แล้วเจาะรูด้านบนสำหรับสอดไม้ค้ำโปงกับเสาแขวนไว้ใต้หอระฆัง เวลาตีใช้ไม้ท่อนใหญ่ๆ ลักษณะคล้ายสากกระทุ้งโปงเพื่อให้เกิดเสียง โปงขนาดใหญ่ก็จะมีเสียงทุ้มกว่าโปงขนาดเล็ก

ปัจจุบันอาจจะมีการใช้น้อยลง เพราะปรับเปลี่ยนมาใช้ระฆังหรือกลองมากกว่า

กริยากระทุ้งโปงภาษาท้องถิ่นอีสานเรียก "ทั่งโปง" กระทุ้งโปงตามกาลเวลาดังนี้
เวลาเช้า ก่อนพระบิณฆบาต เพื่อให้ญาติโยมเตรียมตัวตักบาตร
เวลาเย็น เพื่อประโยชน์ให้คนที่หลงป่ากลับมาถูกทิศ
เวลาย่ำค่ำ ในช่วงเข้าพรรษาเพื่อให้พระลงทำวัตรเย็น
เวลายามวิกาล แสดงว่าเกิดเหตุร้ายขึ้นในวัด และแจ้งข่าวสารให้ชาวบ้านได้ทราบว่าทางวัดขอความช่วยเหลือ