พระเจ้า ๕๐๐ ชาติ เรื่องที่ ๘๑ ธังกชาดก : พระเจ้าธังกราชสดับธรรม

พระเจ้า ๕๐๐ ชาติ เรื่องที่ ๘๑ ธังกชาดก
พระเจ้าธังกราชสดับธรรม

พระเจ้าพรหมทัตครองราชสมบัติอยู่ในนครพาราณสี แห่งแคว้นกาสี และมีพระโอรสองค์หนึ่งทรงพระนามว่า ฆฏกุมาร เมื่อพระบิดาเสด็จสวรรคต พระฆฏกุมารก็ได้ขึ้นครองราชสืบราชสันตติวงศ์ต่อมา
จากนั้นมีอำมาตย์คนหนึ่งคิดก่อการกบฏ พระราชาทรงรู้ทันจึงขับไล่อำมาตย์ออกจากกาสีรัฐ อำมาตย์ร้ายแค้นใจมาก จึงไปยุยงให้พระเจ้าธังการาชแห่งพรานนครสาวัตถี ทำการบกับพระราชาเมืองพาราณสี
พระเจ้าธังกราชและอำมาตย์ร้ายผู้นั้น ยกทัพไปตีเมืองพาราณสีได้ชัยชนะแล้ว ยึดครองราชสมบัติได้อย่างง่ายดาย จับพระเจ้าฆฏราชและเหล่าเสนาอำมาตย์ทั้งหมดขังคุกไว้ ใส่โซ่ตรวนพันธนาการอย่างแน่นหนา
พระเจ้าฆฏราชเจริญสมาธิอยู่ในคุก กระทั่งบรรลุฌานสามารถเหาะได้ เสด็จเหาะขึ้นไปนั่งสมาธิกลางอากาศ พระเจ้าธังกราชทอดพระเนตรเห็น เดือดร้อนพระทัยมาก เมื่อเห็นพระพักตร์พระเจ้าฆฎราชยังเบิกบานผ่องใสอยู่ ตรัสถามว่า “ทุกคนที่ถูกจับต่างเศร้าโศกคร่ำครวญ แต่ทำไมพระองค์ยังมีพระพักตร์ผุดผ่องเช่นนี้”
พระเจ้าฆฏราชตรัสว่า “ความเศร้าโศกไม่ได้ช่วยให้สิ่งที่สูญเสียไปแล้วให้กลับมาได้ ฉะนั้น ความโศกเศร้าจึงไม่มีในหม่อมฉัน ผู้ใดมีความโศกเศร้า ผู้นั้นก็จะทำให้ร่างกายผอมเหลือง ศัตรูก็ดีใจ ความฉิบหายอันเกิดจากความโศกเป็นมูลจักรไม่มีแก่หม่อมฉัน ไม่ว่าจะอยู่ที่ใดก็ตาม เพราะหม่อมฉันบรรลุฌานแล้ว”
พระเจ้าธังกราชสดับแล้วซาบซึ้ง จึงทูลขอขมาและมอบราชสมบัติคืนแก่พระเจ้าฆฏราชา พระเจ้าฆฏราชายึดมั่นในธรรมและยกราชสมบัติให้กับเหล่าอำมาตย์ เสด็จออกบวชไปอยู่ในป่าหิมพานต์ตลอดชีวิต

นิทานชาดกเรื่องนี้สอนให้รู้ว่า
“น้ำตาไม่ได้แก้ปัญหาชีวิต ที่ตายแล้วก็ตายแล้ว ที่อยู่ก็จงอยู่ต่อไป”

พุทธศาสนสุภาษิตประจำเรื่องนี้สอนให้รู้ว่า
กิโส วิวณฺโณ ภวติ หึสมตฺตานมฺตตนา
น เตน เปตา ปาเลนฺติ นิรตฺถา ปริเทวนา
เมื่อเศร้าโศกไป ก็เท่ากับทำร้ายตนเอง
ร่างกายผ่ายผอม ผิวพรรณจะซูบซีดหม่นหมอง
ส่วนผู้ที่ตายไปแล้ว ก็เอาความโศกเศร้านั้นไปช่วยอะไรตัวไม่ได้
ความร่ำไรรำพันย่อมไร้ประโยชน์ (๒๕/๓๘๐)

ที่มา : นิทานชาดกจากพระไตรปิฎก : พระเจ้า ๕๐๐ ชาติ ฉบับสมบูรณ์ จัดพิมพ์เผยแพร่ธรรมโดย ธรรมสภา สถาบันบันลือธรรม