พระญากาวิละบูรณะพระเจ้าละโว้
หากเราเชื่อตามตำนานว่า “พระเจ้าละโว้” แฝดสององค์เก่าถึงสมัยของพระนางจามเทวีจริง ดูเหมือนอาจจะต้องมีข้อโต้แย้งอยู่ไม่น้อย
เนื่องจากรูปแบบศิลปะของพระเจ้าละโว้ทั้งสององค์นี้ ไม่ใช่พุทธศิลป์สมัยหริภุญไชยตอนต้นในช่วงพุทธศตวรรษที่ 13 ซึ่งเป็นยุคของพระนางจามเทวี
แต่อย่างใด กลับกลายเป็นศิลปะล้านนายุคหลังๆ ไปแล้ว
หลักฐานที่พบว่ามีการกล่าวถึงพระเจ้าละโว้ปรากฏอยู่ใน “ตำนานพื้นเมืองเชียงใหม่” บันทึกไว้ว่า พ.ศ.2334 พระญากาวิละพร้อมด้วยอนุชาทั้งสอง
เจ้าราชวงศ์ และเสนาอำมาตย์ ได้พร้อมกันสร้างหอยอ (หอประดิษฐานพระพุทธรูป) 4 ด้านของพระมหาธาตุแห่งเมืองลำพูน และสร้างพระเจ้าละโว้
ในวิหารด้านเหนือของพระธาตุ
ในขณะที่พระธรรมเทศนาเรื่อง “กตญฺญุตกถา… ปวตฺติกถา” ของพระอุบาลีคุณูปมาจารย์ (จันทร์ สิริจนฺโท) อดีตเจ้าอาวาสวัดเจดีย์หลวง เชียงใหม่
เรียบเรียงไว้เมื่อ พ.ศ.2475 ได้กล่าวว่า
“ลุจุลศักราช 1159 (พ.ศ.2340) ปีมะเส็ง นพศก พม่าก็ยกกองทัพใหญ่ มีพลถึงเก้าหมื่นเศษมาตั้งล้อมเมืองนครเชียงใหม่ไว้ ท่านพระญากาวิละ
เจ้าเมืองนครเชียงใหม่ก็ได้รักษาเมืองไว้โดยแน่นหนา พม่าหาตีได้ไม่ ครั้นศึกพม่าแตกหนีไปแล้ว ท่านก็ได้สร้างพระวิหารวัดละโว้ เมืองลำพูน
ขึ้นอีกแห่งหนึ่ง”
เห็นได้ว่าศักราชที่เขียนถึงบทบาทของพระญากาวิละกับวิหารละโว้นั้นมีสองช่วง ช่วงแรกคือ ปี 2334 เป็นการบูรณะวิหารละโว้
(ในเอกสารใช้คำว่าสร้าง แต่นักโบราณคดีเชื่อว่า พระเจ้าละโว้และวิหารพระละโว้มีมานานแล้วแต่โบราณ ดังนั้น คำว่าสร้างในที่นี้
น่าจะหมายถึงการบูรณะมากกว่า)
กับช่วงที่สองปี 2340 เขียนว่าสร้างพระเจ้าละโว้ ก็คงหมายถึงการบูรณะซ่อมแซมสร้างครอบพระพุทธรูปโบราณของพระนางจามเทวีอีกเช่นกัน
จึงไม่น่าแปลกใจว่าทำไมรูปแบบศิลปกรรมของพระเจ้าละโว้จึงไม่เก่าถึงยุคหริภุญไชย
และเชื่อกันว่าช่วงที่พระญากาวิละมาบูรณะพระเจ้าละโว้ในวัดพระธาตุหริภุญชัย ย่อมต้องทราบประวัติตำนานว่ายังมีพระปฏิมาแฝดอีกองค์หนึ่ง
ที่พระนางจามเทวีนำมาประดิษฐานขึ้นพร้อมกัน อยู่ที่วัดธงสัจจะ และคงได้ทำการบูรณะซ่อมแซมด้วยอีกองค์ จนเป็นรูปแบบศิลปะ
ที่เราเห็นในปัจจุบัน
ปริศนาที่ชวนขบคิดก็คือ พระเจ้าละโว้สององค์ดั้งเดิมในยุคพระนางจามเทวีควรมีรูปแบบศิลปะเช่นใด ใช้วัสดุอะไรก่อสร้าง หิน ดินเผา
ศิลาแลงโกลนปูนปั้น หรือสำริด?
และหากไม่ใช่รูปแบบที่เห็นในปัจจุบัน ตอนที่พระญากาวิละบูรณะซ่อมแซมพระเจ้าละโว้นั้น ทรงใช้โมเดลของพระปฏิมาองค์ไหนล่ะหรือ
ที่มีพระบาทในลักษณะ “อุ้งเท้านก” อันโดดเด่นมาเป็นต้นแบบ
รวมไปถึงคำถามที่ว่า ยังมีพระพุทธปฏิมาในล้านนา ณ วัดแห่งใดอีกหรือไม่ที่ทำลักษณะพระบาทอูมนูนเท้าเรียบเต็ม ส้นเท้าหลัง
ยื่นจากข้อเท้าออกมามากกว่าปกติ ตามคัมภีร์มหาบุรุษลักษณะ 32 ประการ เฉกเดียวกับพระเจ้าละโว้ 2 องค์ในลำพูน
ซึ่งสร้างความประทับใจให้แก่ผู้พบเห็นรู้สึกตื่นตาตื่นใจได้ถึงเพียงนี้
ขอขอบพระคุณที่มาจาก...
ที่มา: มติชนสุดสัปดาห์ ฉบับวันที่ 23 - 29 พฤศจิกายน 2561
คอลัมน์: ปริศนาโบราณคดี
ผู้เขียน: เพ็ญสุภา สุขคตะ
เผยแพร่: วันพฤหัสที่ 29 พฤศจิกายน พ.ศ.2561
![[ สุขใจ ดอท คอม บ้านหลังเล็กอันแสนอบอุ่น ] ธรรมะ พุทธประวัติ ฟังธรรม ดูหนัง ฟังเพลง เกมส์ เบาสมอง ดูดวง สุขภาพ สารพันความรู้](http://www.sookjai.com/external/Black-Ribbon.png)
