พระเจ้า ๕๐๐ ชาติ เรื่องที่ ๘๙ มหาวานิชชาดก : พ่อค้าโลภมาก

พระเจ้า ๕๐๐ ชาติ เรื่องที่ ๘๙ มหาวานิชชาดก
พ่อค้าโลภมาก

พระโพธิสัตว์เกิดเป็นพ่อค้าแห่งเมืองพาราณสี ได้พาพ่อค้าที่มาจากถิ่นต่างๆ ประมาณ ๕๐๐ คน เกวียน ๕๐๐ เล่ม ไปขายสินค้าต่างเมือง โดยมีพระโพธิสัตว์เป็นหัวหน้าคณะ เกิดการผิดพลาดในขณะเดินทาง เดินหลงเข้าไปในถิ่นกันดาร ต่อมาทุกคนต่างก็ดีใจที่พบต้นไทรใหญ่ที่สามารถให้ความร่มเย็นแก่คนจำนวน ๕๐๐ คนได้อย่างทั่วถึง จึงชวนกันหยุดพักที่นั่นก่อน ปลดโคออกจากเกวียน นั่งพักกันอย่างสำราญบานใจ
ต้นไทรขนาดใหญ่นั้นมีพญานาคอาศัยอยู่จำนวนมาก เห็นเหล่าพ่อค้าเดินทางมาอย่างเหน็ดเหนื่อย เกิดความสงสาร คิดจะดลบันดาลให้ความสุขแก่พ่อค้าอย่างเต็มที่ พอนั่งคลายเหนื่อยสักพักพ่อค้าจึงชวนกันตัดกิ่งไทร หวังจะดื่มน้ำ พอพวกพ่อค้าตัดกิ่งไทรทางทิศตะวันออก พญานาคก็ดลบันดาลน้ำไหลออกมาอย่างมากมาย พวกพ่อค้าต่างก็ดื่มและกรอกเก็บไว้เพื่อเดินทางอีกต่อไป พ่อค้าเห็นเหตุการณ์อัศจรรย์เกิด ก็ลองตัดดูทางทิศใต้ พอตัดเสร็จผลไม้ก็ไหลพรั่งพรูออกมาด้วยอำนาจของพญานาค พ่อค้าเห็นดังนั้นแล้วไม่พอ ตัดทางด้านทิศตะวันตกและทิศเหนืออีก ทิศตะวันตกทันใดที่ตัดขาด ก็มีหญิงสาวมาบำเรอความสุขให้กับพ่อค้าทั้งหมดอย่างเต็มที่ ยกเว้นพระโพธิสัตว์เพราะทรงไม่ยุ่งเกี่ยวเรื่องอย่างนี้
พวกพ่อค้าต่างก็กำเริบเสิบสาน ไม่รู้จักคำว่าพอ พวกเขายังคุยกันว่า “เราตัดต้นไม้แค่ ๔ ทิศ มีของวิเศษอย่างที่คิดไม่ถึงตั้งมากมาย แต่คิดดูซิ ถ้าเราโค่นล้มทั้งต้น มันจะมีค่ามหาศาลขนาดไหน”
มีเพียงพระโพธิสัตว์ผู้เดียวที่ไม่เห็นด้วย จึงกล่าวเตือนพ่อค้าว่า “นอกจากที่เรามาอาศัยร่มเงาต้นไทรพักผ่อนแล้วเรายังได้ทรัพย์สมบัติกลับไปด้วย เหตุใดพวกเจ้าไม่ทำคุณตอบ แต่กลับจะพากันทำลาย”
พวกพ่อค้าไม่ฟังเสียง ต่างช่วยกันขุดโค่นต้นไทรอย่างแข็งขัน ไม่สนใจคำตักเตือนแต่อย่างใด พญานาคเห็นความโลภของพ่อค้า จึงสั่งบริวารฆ่าพ่อค้าจนหมดสิ้น เหลือเพียงแต่หัวหน้าพ่อค้าที่เป็นพระโพธิสัตว์ผู้เดียวเท่านั้น เพราะเป็นคนดีมีศีลธรรม สุดท้ายแล้วทรัพย์สมบัติก็ตกเป็นของหัวน้าพ่อค้าแต่เพียงผู้เดียว

นิทานชาดกเรื่องนี้สอนให้รู้ว่า
“โลกภมากลาภหาย ความไม่รู้จักพอนำไปสู่หายนะ”

พุทธศาสนสุภาษิตประจำเรื่องนี้สอนให้รู้ว่า
ภยมนฺตรโต ชาตํ ตํ ชโน นาวพุชฺฌติ
คนโลภไม่รู้ทันว่าความโลภนั้นเป็นภัยที่เกิดขึ้นภายใน (๒๕/๒๗๓)

ที่มา : นิทานชาดกจากพระไตรปิฎก : พระเจ้า ๕๐๐ ชาติ ฉบับสมบูรณ์ จัดพิมพ์เผยแพร่ธรรมโดย ธรรมสภา สถาบันบันลือธรรม