ฝรั่งโปรตุเกสเข้ามาเจริญทางพระราชไมตรี

ภาพ : ครูเหม เวชกร

ฝรั่งโปรตุเกสเข้ามาเจริญทางพระราชไมตรี

ไทยได้มีทางพระราชไมตรีกับฝรั่งมาตั้งแต่สมัยศรีอยุธยา โปรตุเกสเป็นชาติแรกที่เข้ามาเมืองไทย ในแผ่นดินสมเด็จพระรามาธิบดีที่ ๒ หลังจากนั้นก็มี วิลันดา อังกฤษ สเปน เดนมาร์ก และฝรั่งเศสเข้ามาเมืองไทยเป็นลำดับ จนสิ้นสมัยอยุธยา ทางไมตรีก็ระงับไปคราวหนึ่ง ถึงสมัยธนบุรี ยังไม่มีฝรั่งเข้ามาเมืองไทย แต่พระเจ้ากรุงธนบุรีทรงติดต่อค้าขายกับจีนมาก ได้แต่งตั้งทูตไปเมืองจีน ซึ่งมีฝรั่งมาอยู่มาก เช่น ที่เมืองหมาเก๊า ดังปรากฏในนิราศ พระยามหานุภาพ ซึ่งได้ไปในคณะทูต เมื่อปี พ.ศ.๒๓๒๔ ตอนหนึ่งว่า

อันโหลบาน	นี้ทวาร	แต่ชั้นนอก
ที่เข้าออก	กวางตุ้ง	กรุงศรี
จำเพาะทาง	เข้าหว่าง	คีรีมี
ครั้นลมดี	ก็ได้แล่น	เข้าโหลบาน
ขึ้นยืนดู	ผู้คน	มั่งคั่ง
ฝรั่งตั้ง	เต็มเกาะ	มะเกาสถาน
เป็นท่วงที	หนีไล่	ก็ได้การ
มีกำแพง	สามด้าน	ดูดี

มะเกาที่กล่าวในกลอนนี้คือ หมาเก๊า ชื่อนี้ว่ามาจาก "อาม้าหงาว" แปลว่า อ่าวเจ้าแม่อาม้า เจ้าแม่อาม้า ว่าเป็นเจ้าทะเล ตรงกับที่ไทยเราเรียก เจ้าหมาจ่อ หรือพระหมาจอ ในนิราศนี้ก็มีว่า "เย็นเช้าไว้เจ้าด้วยมาฬ่อ พระหมาจอฟังอึงคะนึงเนื่อง" ฝรั่งที่เมืองมะเกาก็คือพวกโปรตุเกสที่มาเมืองจีนรุ่นราวคราวเดียวกับที่มาเมืองไทยสมัยโน้น และยังคงตั้งรกรากอยู่ในหมาเก๊าเรื่อยมา ลางทีโปรตุเกสที่นั่นจะรู้ว่า ไทยได้กลับติดต่อค้าขายกับจีนเป็นปรกติถึงส่งทูตไปมาหากันได้แล้ว จึงได้ส่งทูตมาเมืองไทยบ้าง ซึ่งพอดีขึ้นสมัยรัตนโกสินทร์

ทูตโปรตุเกสเข้ามาเมื่อปี พ.ศ.๒๓๒๙ เรียกกันในครั้งนั้นว่า "แขกเมืองฝารังปัตุกัน" ปัตุกัน คงจะมาจากปอร์ตูกัล ซึ่งบางทีเราก็เรียก "ประตูกัน" และ โปรตุเกสนั้น ก็มักจะเรียก "พุทธเกต" ตัวทูตชื่อ องตนวีเสน เชิญพระราชสาส์นมาโดยเรือสลุป มีหมายรับสั่งในครั้งนั้นให้ตำรวจใหญ่ขวาเอาเรือพระที่นั่งศรีสักหราดไปรับพระราชสาส์น ให้กรมท่าจัดเรือกันยาให้แขกเมืองขี่ มหาดไทย กลาโหม จัดเรือยาวเป็นคู่แห่มาขึ้นท่าช้าง สี่ตำรวจเอาเสลี่ยงงาลงไปรับแห่ขึ้นมา เกณฑ์เลขฝ่ายทหาร พลเรือน ตำรวจหลวง ยืนสองข้างประตูวัง ถนนในวัง นั่งริ้วกลาบาต ขุนนางจีน ญวน แขก ฝรั่ง นั่งรับข้าทูลละออง ฯลฯ แต่งตัวโอ่โถงเฝ้าในท้องพระโรง ทูตโปรตุเกส ได้เข้าเฝ้าถวายพระราชสาส์น ในพระที่นั่งอมรินทร์วินิจฉัย เมื่อเสาร์ แรม ๖ ค่ำ เดือน ๑๒

ถึงวันอาทิตย์ขึ้น ๑๒ ค่ำ เดือนยี่ ทูตเข้าเฝ้ากราบถวายบังคมลา ณ พระที่นั่งดุสิดาภิรมย์ โปรดให้รับพระราชทานกินเลี้ยง ณ ศาลาลูกขุนซ้ายมีมโหรีปี่พาทย์ละครให้ทูตดู รุ่งขึ้นวันจันทร์ ขึ้น ๑๓ ค่ำ แห่พระราชสาส์นตอบไปลงเรือพระที่นั่งผูกม่าน ณ ฉนวนกรมพระราชวังบวรฯ แห่ไปลงเรือสลุป

มูลนิธิเหม เวชกร (ที่มาเรื่อง/ภาพ)
650