“ฝรั่ง” ในจิตรกรรมฝาผนังภายในอุโบสถวัดคงคาราม อำเภอโพธาราม จังหวัดราชบุรี

ฝรั่ง ชาวต่างชาติ ขี่ม้า ใน จิตรกรรมฝาผนัง วัดคงคาราม

“ฝรั่ง” ในจิตรกรรมฝาผนังภายในอุโบสถวัดคงคาราม อำเภอโพธาราม จังหวัดราชบุรี

ผู้เขียน - เสมียนอัคนี
เผยแพร่ - ศิลปวัฒนธรรม วันศุกร์ที่ 24 มีนาคม พ.ศ.2566

ฝรั่งดัทช์กว่า 10 นาย มานั่งกินและดื่มอย่างสนุกสนานในวัด ก่อนที่ฝรั่งส่วนหนึ่งซึ่งเมาได้ที่จะบุกวังของพระอนุชาของ สมเด็จพระเจ้าปราสาททอง และทำร้ายทาสในวัง

เหตุเกิดเมื่อวันที่ 10 ธันวาคม พ.ศ.2179 ตรงกับแผ่นดินสมเด็จพระเจ้าปราสาททอง เมื่อผู้ช่วยหัวหน้าพ่อค้าชาวดัทช์และพวกชาวดัทช์อีกประมาณ 10 นาย ได้รับอนุญาตจากนายวัน วลิต ผู้ดูแลกิจการค้าของบริษัท อินเดียตะวันออกของฮอลันดา ให้ไปนั่งเรือพักผ่อนชมบ้านเมืองเพราะเป็นวันหยุดงานของบริษัท ภายหลังได้ไปนั่งดื่มสุราในวัด Boeretiet (เป็นการเขียนเลียนเสียงจากภาษาไทยของวัน วลิต ไม่ทราบว่าเป็นวัดใด) ตั้งอยู่ริมแม่น้ำ พระนครศรีอยุธยา

นายวัน วลิต บันทึกข้อมูลเรื่องราวทั้งหมดไว้สรุปความว่า ภายหลังจากดื่มสุราในวัดแล้ว ชาวดัทช์ 2 นายในกลุ่มดังกล่าวได่แก่ นายโจส์ท เลาเรนท์ซ และนายดาเนียล ยาคอบซ์ ซึ่งดื่มจนเมาได้เดินลัดเลาะไปตามริมแม่น้ำ ทั้งได้แสดงกิริยาก้าวร้าวกับผู้คนที่ผ่านไปมา เช่น ด่าทอ, ทุบตี, บุกเข้าเรือนชาวสยามฉกฉวยอาหาร ฯลฯ จากนั้นได้บุกรุกเข้าวังของพระอนุชาของ สมเด็จพระเจ้าปราสาททอง ทั้งยังทำร้ายข้าทาสบริวารของวัง ที่ภายหลังได้ร่วมต่อสู้จนจับตัวนายดาเนียลได้ ส่วนนายโจส์ทหนีรอดไป เหตุการณ์นี้เป็นที่โจษจันไปทั่วหมู่บ้านของชาวดัทช์ ในตอนเย็นวันนั้นไม่มีใครกล้าออกจากที่พักไปเสาะหาข่าวเรื่องที่เกิดขึ้น

สมเด็จพระเจ้าปราสาททอง ทรงกริ้วมาก ทั้งมีข่าวลือว่าออกญาพิชัยสงคราม หัวหน้าชาวญี่ปุ่นทูลยุยงว่าการกระทำของชาวดัทช์ครั้งนี้สมควรประหารชีวิต ฝ่ายนายวัน วลิตได้ติดต่อพระคลังช่วยกราบบังคมทูลให้พระองค์ทรงเมตตา และมีขุนนางในราชสำนักบางส่วนช่วยสนับสนุนโดยให้เห็นแก่ความสัมพันธ์ระหว่างประเทศ ทั้งพวกต่างด้าวไม่มีความรู้ความเข้าใจเกี่ยวกับลักษณะกฎหมายของสยาม

วันที่ 16 ธันวาคม ปีเดียวกัน นายวัน วลิต เดินทางไปรับตัวชาวดัทช์ที่ถูกจับ และจ่ายเงินค่าไถ่ตามระเบียบสยามแก่ผู้คุม พระคลังรับพระบรมราชโองการให้ชี้แจ้งกับชาวดัทช์ที่ฝ่าฝืนประเพณีจนเป็นเหตุให้ทรงพิโรธซึ่งพระคลังชี้แจงว่าประเด็นที่ถือเป็นเรื่องใหญ่มาก คือ เหตุเกิดที่วัดและวังของพระอนุชา ซึ่งนับว่าร้ายแรงและเกือบให้อภัยไม่ได้

วันที่ 17 มกราคม พ.ศ.2180 นายวัน วลิต ถูกเรียกตัวให้เข้าพระราชวัง โดยไม่ทราบวัตถุประสงค์ เขาได้บันทึกว่า “…หลังจากที่เราเดินผ่านเขตประตูพระราชฐานชั้นในของพระราชวังแล้ว ตรอมพนิต (Trompanit) ผู้เป็นล่ามส่งพานไม้บรรจุหมาก ดอกไม้และข้าวตอกให้ข้าพเจ้า เขาขอให้ข้าพเจ้าถือพานไว้ด้วยมือทั้งสองข้างและก้มตัวลงด้วยความสุภาพอ่อนน้อมต่อหน้าพระพักตร์ของพระเจ้าแผ่นดิน ข้าพเข้าปฏิเสธอย่างสุภาพที่จะปฏิบัติเช่นนั้น…” แต่สุดท้ายเขาก็ต้องยอมจำนน

นี้คือ “คดีขี้เมา” ที่กลายเป็น “คดีการเมือง” อย่างไม่คาดคิด