การทำขี้ไต้ก่อไฟ ตามวิถีชาวบ้าน

การทำขี้ไต้ก่อไฟ ตามวิถีชาวบ้าน

ยายชราศรีสะเกษสืบสานวิถีชาวบ้านทำขี้ไต้ก่อไฟทำอาหารในครอบครัวและในหมู่บ้านอย่างเหนียวแน่น

ยายตุน ใชโย อายุ ๗๖ ปี ราษฏร์บ้านตาด ต.ตาโกน อ.เมืองจันทร์ จ.ศรีสะเกษ นำถังแกลลอนพลาสติกออกจากบ้านไปที่สวนข้างบ้านเพื่อมาตักเอาน้ำยางของต้นสะแบง( คล้ายต้นยางนา เป็นสายพันธุ์เดียวกัน) เพื่อเอาไปทำ "ขี้ไต้หรือกระบอง" ในการทำให้ต้นสะแบงเพื่อเอาน้ำมันยางที่มีสีดำ ครั้งแรกด้วยการเอาขวานไปฟันต้นสะแบงให้บุ๋มเข้าไป เพื่อรองรับน้ำยางซึ่งค่อยซึมออกมา ประมาณ ๒ อาทิตย์ก็ไปตักน้ำมันยาง ได้ประมาณ ๑ แก้วน้ำดื่ม เมื่อตักได้แล้วก็จะจุดไฟให้เกิดความร้อนเพื่อที่จะล่อให้น้ำยางละลาย แล้วก็ดับไฟ ปิดรูไว้กันน้ำฝน อีก ๑ สัปดาห์จึงไปตักน้ำยางอีกครั้ง

ขั้นตอนต่อมาก็จะไปหา "ต้นพอก" เพราะมีเนื้ออ่อนและยุ่ยเอาเสียมไปแซะให้เป็นชิ้นเล็กประมาณไม่เกิน ๑๐ ซม เก็บรวมมาใส่ครุถัง แล้วเอาน้ำยางสะแบงสีดำเทคลุกเคล้าเข้าไปเก็บไว้สัก ๒ วันให้น้ำยางซึมเข้าทั่วกับเนื้อไม้

ขั้นตอนต่อไปถึงตอนทำให้เป็นแท่ง โดยการเอาใบมะพร้าวมาตัดให้เสมอยาวประมาณครึ่งเมตร แล้วเอามาเย็บด้วยไม้ไผ่เล็กกว้างขนาด ๔ ใบมะพร้าว จากนั้นก็เอาขี้ใต้ที่ผสมน้ำยางใส่บนใบมะพร้าวแล้วก็ห่อเอาตอกไม้ไผ่มัด เป็นอันเสร็จขบวนการทำขี้ไต้หรือกระบอง มีความยาวประมาณ ๖๐ ซม.ตามความยาวของใบมะพร้าว

ยายตุน บอกว่า แกทำกระบองช่วยพ่อแม่มาตั้งแต่เด็กๆ ในสมัยก่อนใช้กระบองส่องสว่างไปห้องน้ำ ส่องกบยามค่ำคืน สมัยก่อนนำไปแลกข้าว เอาไปขายตามงานวัดแถวนี้ ขายเพียงอันละ (หรือเล่มละ) ๑๕ บาท บางครั้งก็ขายได้ บางครั้งก็ขายไม่ได้ ยายต้องเอาไปขอแลกกับข้าวปลาอาหารกลับมาไว้กินในครอบครัว ทุกวันนี้หมู่บ้านชนบทไกลความเจริญ ชาวบ้านยังดำเนินชีวิตแบบโบราณ คงนำขี้กระบองมาเป็นเชื้อเพลิงก่อไฟหุงหาอาหารกิน จะมีชาวบ้านมาซื้อประจำ ขณะนี้ยายแก่ตัวแล้วทำไว้ขายเพียงวันละ ๕ อันเท่านั้น ขายอันละ ๒๐ บาทเท่านั้น เอาเงินไว้ใช้จ่าย

นายสุรศักดิ์ เหลาคำ นายกองค์การบริหารส่วนตำบลตาโกน กล่าวว่า ตอนเด็กๆ เคยเห็นคุณตาทำเหมือนกัน เพราะในสมัยก่อนยังไม่มีไฟฟ้าก็ใช้ขี้ไต้หรือกระบองนี่แหละส่องสว่าง ทุกวันชาวบ้านบางครอบครัวยังใช้ขี้ไต้เป็นเชื้อเพลิงให้การจุดติดถ่านหรือฟืนในการก่อไฟให้ติดเร็วขึ้นเพื่อหุงข้าวทำอาหาร เพราะหลายครอบครัวไม่มีเตาแก้สใช้ ต้องใช้ขี้ไต้ประจำ ราษฏร์ในหมู่บ้านยังดำเนินวิถีชาวบ้านนี้อยู่ ๓-๔ ราย ทำเพื่อใช้เองและขายภายในหมู่บ้าน ในการจุดไฟเพื่อเอาน้ำยางก็ไม่ได้ทำให้ต้นไม้ตายหรือเหี่ยวเฉาหักโค่นแต่อย่างใด ที่นี่เป็นป่าไม้สะแบง หรือต้นตาด เต็มไปหมด ก็สลับเปลี่ยนไปเอาน้ำยางต้นอื่นต่อไป เป็นวิถีชุมชนที่น่าทัศนศึกษาอย่างยิ่ง

มีตำนานเล่าขานมาจากคนรุ่นเก่าที่ได้เคยร่วมคาราวานกับควาญช้างที่ไปคล้องช้างในเขตป่ากัมพูชา ว่า ทุกคนที่ไปจะนำขี้ใต้นี้ติดตัวไปด้วย ยามค่ำคืนที่พักแรมก็จะจุดไต้ให้เกิดแสงสว่างในป่า

ที่มา (เรื่อง/ภาพ) : พนมฎองแหรกศึกษา (เสนาะ วรรักษ์-โพสต์)