พระเจ้า ๕๐๐ ชาติ เรื่องที่ ๑๐๐ อนุสาสิกชาดก : แม่สาลิกาช่างพูด

พระเจ้า ๕๐๐ ชาติ เรื่องที่ ๑๐๐ อนุสาสิกชาดก
แม่สาลิกาช่างพูด

นางนกสาลิกาตัวหนึ่ง ชอบออกจากฝูงไปหากินเพียงลำพัง วันหนึ่งมันได้ไปเก็บกินข้าวตอกที่พวกคนลากข้าวทำตกหล่นไว้บนถนนในป่าลึก มันกลัวว่านกตัวอื่นๆ จะรู้แหล่งหากินของมัน มันจึงพร่ำบอกพวกเพื่อนๆ นกว่าอย่าได้ไปเที่ยวหากินในป่าลึกนั้นเลย เพราะเต็มไปด้วยอันตราย จะต้องเผชิญกับฝูงช้าง ฝูงม้า ที่ผ่านไปมายังมีเกวียนเทียมโคตัวใหญ่ๆ ที่วิ่งแล่นอย่างรวดเร็วอีกด้วย ถ้าใครบินไม่เร็วก็อาจจะไม่ปลอดภัย เพื่อนๆ จึงไม่ควรไปหากินที่นั่นเลย
เมื่อมันคอยสอนเพื่อนอยู่อย่างนี้ เพื่อนๆ จึงตั้งชื่อมันว่า “อนุสาลิกา” แปลว่า แม่ชอบสอน
แม่นางนกสาลิกา เมื่อสั่งสอนเพื่อนอย่างนั้นแล้ว ก็แอบออกจากฝูงไปหากินในป่าลึกตามเดิม วันนั้นมันจิกกินข้าวเปลือกและเมล็ดถั่วบนทางเกวียนอย่างมีความสุข ขณะที่มันกำลังเพลิดเพลินอยู่กับการกินอยู่นั้น มันก็ได้ยินเสียงเกวียนบดถนน แต่คิดว่ายังไกลอยู่ จึงยังกินต่อไป ไม่หลบหลีก ผ่านไปได้สักครู่ เกวียนก็มาถึงตัวมัน ล้อได้บดทับร่างของมันจนปีกหักทั้งสองข้าง ลำตัวมีแผลเหวะหวะ กระดูกแตก เลือดไหล จ่าฝูงเมื่อไม่เห็นนกสาลิกา ก็ให้บริวารไปช่วยกันตามหา ในที่สุดก็พบว่ามันนอนตายอยู่บนถนนในป่าลึก แล้วพากันไปแจ้งจ่าฝูงให้ทราบ จ่าฝูงรับรู้เรื่องราวแล้วก็กล่าวขึ้น “นางนกสาลิกาตัวนี้ช่างพูดช่างสอนช่างห้ามปรามนกตัวอื่นๆ แต่ตัวเองกลับโลภมาก ไปเที่ยวหากินในที่ตนห้ามผู้อื่น จนถูกเกวียนทับตาย นางเก่งแต่พูดราวกับบัณฑิต แต่การกระทำกลับเป็นพาล”

นิทานชาดกเรื่องนี้สอนให้รู้ว่า
“ผู้ที่ดีแต่สอนคนอื่น แต่ไม่สอนตนเอง จะได้รับความเดือดร้อน”
“อย่าเป็นบัณฑิตแต่ปาก การกระทำต้องเป็นบัณฑิตด้วย”

พุทธศาสนสุภาษิตประจำเรื่องนี้สอนให้รู้ว่า
อตฺตานญฺเจ ตถา กยิรา ยถญฺญมนุสาสติ
สุทนฺโต วต ทเมถ อตฺตา หิ กิร ทุทฺทโมฯ
ฝึกตนเองได้แล้ว จึงควรฝึกคนอื่น เพราะตัวเราเองฝึกยากยิ่งนัก (๒๕/๑๕๙)

ที่มา : นิทานชาดกจากพระไตรปิฎก : พระเจ้า ๕๐๐ ชาติ ฉบับสมบูรณ์ จัดพิมพ์เผยแพร่ธรรมโดย ธรรมสภา สถาบันบันลือธรรม