พระเจ้า ๕๐๐ ชาติ เรื่องที่ ๑๓๘ วรุณชาดก : ศิษย์เกียจคร้าน

พระเจ้า ๕๐๐ ชาติ เรื่องที่ ๑๓๘ วรุณชาดก
ศิษย์เกียจคร้าน

ในอดีตกาล เมืองตักศิลา แคว้นคันธาระ ยังมีสำนักสอนศิลปศาสตร์แห่งหนึ่งมีลูกศิษย์ไปเรียนกันมากมายถึง ๕๐๐ คน เพราะอาจารย์เจ้าสำนักเป็นผู้มีชื่อเสียงมาก วันหนึ่งศิษย์ทุกคนออกไปหาเก็บฟืนในป่า ทุกคนต่างก็ดีใจ เหลือแต่ศิษย์จอมขี้เกียจคนเดียวที่รู้สึกอ่อนเพลีย หมดแรง แข้งขาอ่อนปวกเปียก มือไม้แทบจะยกไม่ขึ้น พอถึงเวลา ทุกคนต่างก็กระตือรือร้นออกเดินทางไปยังจุดหมายเก็บไม้แห้งมาวางกองไว้ด้วยความขยันขันแข็ง ส่วนศิษย์จอมขี้เกียจ เดินดุ่มไปเหมือนคนไม่มีเรี่ยวแรง พบต้นกุ่มมีร่มเงาน่านอนยิ่งนัก ก็แอบไปหลับอยู่ใต้ต้น มีเพื่อนคนหนึ่งเดินผ่านมาเห็นศิษย์ขี้เกียจนอนหลับอยู่ก็เลยใช้ไม้แหย่เขาให้ตื่น จอมขี้เกียจสะดุ้งตื่นขึ้นทันที รีบปีนขึ้นไปบนต้นกุ่ม ตะเกียกตะกายขึ้นไปไม่ได้ดูเลยว่าเป็นกิ่งไม้แห้ง โดนกิ่งไม้กุ่มดีดตาบอดไปข้างหนึ่ง ร้องเจ็บปวดน้ำตาไหล รีบหักไม้เปียกมา ๔-๕ กิ่งแล้วเอาไปรวมกันกับเพื่อน
ในวันต่อมาอาจารย์เจ้าสำนัก เรียกแม่ครัวมาหาแล้วบอกว่า “พรุ่งนี้เดี๋ยวพวกพราหมณ์จะไปทำพิธีในหมู่บ้าน ให้เจ้าจัดเตรียมอาหารไว้ตั้งแต่เช้า”
รุ่งขี้นในช่วงเวลาเช้ามืด แม่ครัวเดินไปหยิบฟืนมาก่อไฟโดยที่ไม่ทันได้ดูให้ดีว่าไม้นั้นเป็นไม้สด จุดไฟไม่ติด แม่ครัวเป็นกังวลมาก เพราะรับปากกับอาจารย์ไว้แล้ว ฝ่ายพวกพราหมณ์ที่รอรับประทานอาหารเช้าเกรงจะไม่ทันเวลาประกอบพิธี จีงรีบเดินทางออกไปก่อนและเดินหิวกันไปตลอดทาง พอเสร็จพิธีพวกพราหมณ์บอกให้อาจารย์เจ้าสำนักทราบ อาจารย์ไปถามแม่ครัว จึงรู้ถึงสาเหตุที่พราหมณ์ไม่ได้รับประทานอาหารเช้า เพราะใช้ฟืนสดที่ลูกศิษย์จอมขี้เกียจเก็บมาก่อ ทำให้จุดไฟไม่ติด อาจารย์จึงสั่งสอนศิษย์คนนั้นว่า “การทำอะไรมักง่าย อาจสร้างความเดือดร้อนแก่คนอื่นได้”

นิทานชาดกเรื่องนี้สอนให้รู้ว่า
“ความขี้เกียจ พาไปสู่ความหายนะ”

พุทธศาสนสุภาษิตประจำเรื่องนี้สอนให้รู้ว่า
นาลโส วินฺทเต สุขํ
คนเกียจคร้าน ย่อมไม่ได้ประสบสุข (๒๗/๒๔๔๐)

ที่มา : นิทานชาดกจากพระไตรปิฎก : พระเจ้า ๕๐๐ ชาติ ฉบับสมบูรณ์ จัดพิมพ์เผยแพร่ธรรมโดย ธรรมสภา สถาบันบันลือธรรม