พระเจ้า ๕๐๐ ชาติ เรื่องที่ ๑๗๐ สังคามมาวจรชาดก : ช้างเข้าสงคราม

พระเจ้า ๕๐๐ ชาติ เรื่องที่ ๑๗๐ สังคามมาวจรชาดก
ช้างเข้าสงคราม

ในอดีตกาลครั้งพระเจ้าพรหมทัตเสวยราชสมบัติในกรุงพาราณสี พระโพธิสัตว์เกิดในตระกูลคนฝึกช้าง ครั้นเจริญวัยสำเร็จศิลปะฝึกช้าง แล้วรับราชการกับพระราชาผู้เป็นศัตรูของพระเจ้าพาราณสีพระองค์หนึ่ง อาจารย์ฝึกหัดช้างมงคลของพระราชานั้นไว้แล้วเป็นอย่างดี พระราชานั้นทรงดำริว่าจักยึดราชสมบัติในกรุงพาราณสี จึงชวนเสด็จขึ้นช้างมงคลไปล้อมกรุงพาราณสีด้วยกองทัพใหญ่ แล้วทรงส่งสาส์นถึงพระราชาพรหมทัตว่า “จะยกราชสมบัติถวายหรือจะรบ”
พระราชาพรหมทัตตอบว่า “เราจักรบ” รับสั่งให้พลนิกายประจำที่ประตูกำแพงและป้อมค่ายเตรียมรบ พระราชาผู้มีศัตรูเอาเกราะหนังสวมช้างมงคล แม้พระองค์เองก็สวมหนังเสด็จขึ้นคอช้าง ทรงพระแสงขอคม ทรงไสช้างมุ่งสู่พระนครด้วยตั้งใจว่าจะทำลายล้างพระนคร ปราบศัตรูให้หมดไม่ให้เหลือแม้แต่ชีวิตเดียว และยึดราชสมบัติให้จนได้ ช้างมงคลเห็นทหารซัดทรายอันร้อน ปล่อยหินยนต์และเครื่องประหารหลายอย่าง ก็หวาดกลัวต่อความตาย ไม่อาจเข้าใกล้ได้จึงหลีกไป
ครั้งนั้น นายหัตถาจารย์เข้าไปหาช้างมงคล พูดปลอบว่า เจ้าก็กล้าหาญเข้าสงคราม ชื่อว่าการล่าถอยอย่างนี้ไม่สมควร เมื่อจะสอนช้างจึงได้กล่าวว่า “กุญชร ท่านปรากฏว่าเป็นผู้เคยเข้าสงคราม มีความแกล้วกล้า มีกำลังมาก เข้ามาใกล้เขื่อนประตูแล้ว เหตุไรจึงถอยกลับเสียเล่า กุญจร ท่านจงหักลิ่มกลอนถอนเสาระเนียดและทำลายเขื่อนทั้งหลาย แล้วเข้าประตูให้ได้โดยเร็วเถิด”
ช้างมงคลได้ฟังดังนั้นก็หันกลับเพราะคำสอนของพระโพธิสัตว์เพียงคำเดียวเท่านั้น แล้วทำลายเสาค่ายถอดกลอน พังประตูเมือง เข้าพระนครยึดราชสมบัติถวายพระราชา

นิทานชาดกเรื่องนี้สอนให้รู้ว่า
“จงทำตัวให้เหมือนช้างลงสู่สงคราม”

พุทธศาสนสุภาษิตประจำเรื่องนี้สอนให้รู้ว่า
กลฺยาณํ วต โภ สกฺขิ อตฺตานํ อติมญฺญสิ
ท่านก็สามารถที่จะทำความดีได้ แต่ไฉนจึงมาหมิ่นศักยภาพของตนเองเสีย (๒๐/๑๖๗)

ที่มา : นิทานชาดกจากพระไตรปิฎก : พระเจ้า ๕๐๐ ชาติ ฉบับสมบูรณ์ จัดพิมพ์เผยแพร่ธรรมโดย ธรรมสภา สถาบันบันลือธรรม