"พระกำแพงสามขา" วัดเสด็จ อ.เมือง จ.กำแพงเพชร

วัดเสด็จ
ตำบลในเมือง อำเภอเมือง จังหวัดกำแพงเพชร

วัดเสด็จ เป็นวัดมหานิกายที่เก่าแก่ ตั้งอยู่ถนนเทศาและถนนราชดำเนิน ตำบลในเมือง อำเภอเมือง จังหวัดกำแพงเพชร ไม่ปรากฏหลักฐานผู้สร้างและประวัติความเป็นมา มีอาคารสิ่งก่อสร้างที่สำคัญได้แก่ อุโบสถ วิหาร มณฑปรอยพระพุทธบาทจำลอง และศาลาการเปรียญ

รอยพระพุทธบาทวัดเสด็จ หล่อด้วยโลหะ ศิลปะแบบสุโขทัย บางส่วนชำรุดหายไป บนรอยพระพุทธบาท มีรูปท้าวขัตตคาม ศิลปะสุโขทัย พุทธศตวรรษที่ ๒๐ โดยมุมขอบล่างแผ่นโลหะรูปรอยพระพุทธบาทสลักรูปบุคคลยืนบนแท่น ศีรษะสวมกรัณฑมงกุฎ ใบหน้ารูปไข่ ดวงตาเปิดมองตรง จมูกใหญ่ ริมฝีปากหนา คางเป็นปม รอบศีรษะมีรัศมี ลำตัวท่อนบนสวมเครื่องประดับ ได้แก่ กรองคอ สังวาล ทับทรวงรูปดอกไม้ พาหุรัด กำไลข้อมือ มือขวาแนบลำตัว มือซ้ายถือพระขรรค์ นุ่งผ้าสั้น สวมกำไลข้อเท้า ยืนอยู่บนฐานสิงห์ เหนือรูปสลักมีข้อความอักษรขอมสุโขทัย ภาษาไทย จารึกว่า “พระขตฺตคาม” ปัจจุบันจัดแสดง ณ ห้องสุโขทัย อาคารประพาสพิพิธภัณฑ์ พิพิธภัณฑสถานแห่งชาติ พระนคร

แต่โบราณวัดเสด็จ เคยเป็นที่เก็บศิลาจารึกและตำนานพระเครื่อง อีกทั้งสมเด็จพุฒาจารย์ (โต) พรหมรังสี วัดระฆัง ได้เคยมาวัดนี้ และเมื่อ ร.ศ.๑๒๕ คราวพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวเสด็จประพาสต้นเมืองกำแพงเพชรทางชลมารค ในวันที่ ๒๖ สิงหาคม ๒๔๔๙ ได้เสด็จทอดพระเนตรวัดเสด็จด้วย จากหลักฐานที่บันทึกในจารึกนครชุม ทำให้วัดเสด็จเป็นที่รู้จักกันทั่วไป เช่น เรื่องราวพระเครื่องจากตำนาน การทำบุญไหว้พระธาตุ ไหว้พระพุทธบาท ซึ่งถือเป็นประเพณีการทำบุญสืบมาจนถึงปัจจุบัน ต่อมาเมื่อปี พ.ศ.๒๔๕๐ พระครูธรรมาทิมุตมุณี (กลึง) ได้สร้างมณฑปครอบรอยพระพุทธบาทจำลองไว้ และมีการบูรณะอีกครั้งหนึ่ง เมื่อ พ.ศ.๒๕๑๒

พระกำแพงสามขาวัดเสด็จ
จังหวัดกำแพงเพชร มีพระพุทธรูปล้ำค่าที่มีพุทธศิลป์อันเป็นเอกลักษณ์สำคัญเฉพาะของเมืองกำแพงเพชร เมืองที่มีอารยธรรมและศิลปกรรมอันล้ำค่าสูงส่ง โดยได้รับการยกย่องจากองค์การยูเนสโกแห่งสหประชาชาติ ให้เป็นเมืองมรดกโลก ร่วมกับสุโขทัยและศรีสัชนาลัย พระกำแพงสามขา มีชื่อเรียกอีกชื่อหนึ่งว่าพระกำแพงขาโต๊ะ เป็นพระพุทธรูปของกำแพงเพชรแท้ๆ สร้างราวพุทธศักราช ๑๙๐๐-๒๐๐๐ สมัยกำแพงเพชรเป็นเมืองลูกหลวงแห่งอาณาจักรสุโขทัย พบได้ทั่วไปเกือบทุกวัดในกำแพงเพชร มีขนาดตั้งแต่หน้าตัก ๓ นิ้วจนถึง ๑๒ นิ้ว

พระกำแพงสามขาศิลปกรรมอันสูงส่ง ค่าล้ำ มีความเป็นอัตลักษณ์ของตนเอง

เป็นพระพุทธรูปปางมารวิชัยและปางสมาธิ ที่มีพุทธลักษณะโดดเด่นอยู่ที่ฐานรองรับพระพุทธรูป
กล่าวคือ มี ๒ แบบคือ สามขาและสี่ขา แต่ที่นิยมมากคือแบบสามขา พระกำแพงสามขา จัดได้ว่า
เป็นพระบูชาในอดีตที่มีพุทธลักษณะและพุทธศิลป์ที่งดงามหาพระที่เปรียบได้ยาก และทรงไว้ด้วย
พุทธคุณในทุกด้าน ซึ่งควรจะมีไว้บูชา เหตุที่เรียกขานว่า "สามขา" เพราะแท่นที่ประทับของ
พระพุทธรูปมี ๓ ขา ด้านหน้าสองขา และด้านหลังหนึ่งขา รวมเป็นสามขา

มณฑปรอยพระพุทธบาทจำลอง

ท้าวกุเวรหรือท้าวเวสสุวรรณผู้เป็นเจ้าแห่งขุมทรัพย์และโชคลาภ

เป็นท้าวจตุโลกบาลประจำทิศเหนือ คนจีนเรียกว่า “ไฉ่ซิ้งเอี้ย” ในคติศาสนาพุทธ
รู้จักกันมากในนามว่า ท้าวกุเวรหรือท้าวเวสสุวรรณ ในยุคสมัยของพระกัสสปพุทธเจ้า
ท้าวกุเวรเกิดเป็นพราหมณ์ ชื่อ กุเวรพราหมณ์

บันไดพญานาค ขึ้นมณฑปรอยพระพุทธบาทจำลอง

รูปปั้นช้างเอราวัณ พาหนะคู่พระทัยของพระอินทร์

รูปปั้นเหรา (อ่านว่า เห-รา) หนึ่งสัตว์หิมพานต์ประดับงานศิลปกรรมไทย
เหรา เป็นสัตว์หิมพานต์ประเภทหนึ่ง มีประวัติว่า เหรา เป็นลูกของพญานาค และมีแม่คือมังกร

ท้าวขัตตคาม บนรอยพระพุทธบาทวัดเสด็จ
ขอขอบคุณเว็บไซต์ กรมศิลปากร (ที่มาภาพ)

พระกำแพงสามขา
(ภาพที่เห็นได้อย่างชัดเจนของ แท่นที่ประทับของพระพุทธรูป ซึ่งมี ๓ ขา)
ขอขอบคุณเว็บไซต์ sukjaiantique.com (ที่มาภาพ)