การทิ้งทานต้นกัลปพฤกษ์ : ประเพณีโบราณ

การทิ้งทานต้นกัลปพฤกษ์
ภาพจาก : โพสต์ของ ภาษาไทย มหาวิทยาลัยรามคำแหง

การทิ้งทานต้นกัลปพฤกษ์

การทิ้งทานเป็นประเพณีเก่าอย่างหนึ่ง มักพบเห็นในงานบวช และงานเผาศพ คนโบราณมีความเชื่อเกี่ยวกับต้นกัลปพฤกษ์ว่า ใครปรารถนาสิ่งใดจะไปขอที่ต้นไม้นี้ ด้วยความเชื่อดังกล่าวคนโบราณจะจำลองทำต้นกัลปพฤกษ์โดยลำต้นทำด้วยไม้ไผ่ปักตั้งขึ้นที่กลางพื้น ติดกำพูคล้ายกำพูร่ม เป็นที่ปักซี่ไม้ไผ่สำหรับทำเป็นโครงพุ่มต้นกัลปพฤกษ์ซึ่งยื่นออกไปโดยรอบ รูปทรงของโครงพุ่มต้นกัลปพฤกษ์เมื่อผูกเสร็จแล้วจะมีลักษณะคล้ายรูปทรงพุ่มข้าวบิณฑ์ และที่โคนต้นกัลปพฤกษ์จะกองผลมะนาวไว้ เปรียบเหมือนเป็นผลของกัลปพฤกษ์ และบรรจุเหรียญเฟื้องใส่ไว้ในผลมะนาวและโปรยไปในหมู่ประชาชน เป็นการโปรยทาน

การทิ้งทานต้นกัลปพฤกษ์ทำขึ้นในการพระราชกุศลเพื่อให้ทานแก่ยาจก วณิพก ผู้ขัดสนทั่วไป จึงเป็นหน้าที่ของพระคลังมหาสมบัติในการเบิกจ่ายเงิน

ในสมัยรัตนโกสินทร์ได้มีธรรมเนียมการทิ้งทานกัลปพฤกษ์ในการออกงานเมรุหลวงคราวต่างๆ ต้นกัลปพฤกษ์ซึ่งทางการจัดทำขึ้นจะตั้งอยู่ในบริเวณเดียวกับพระเมรุมาศ นอกจากจะพระราชทานให้ในงานพระเมรุคราวต่างๆ แล้ว ในรัชกาลที่ ๔ คราวเสด็จเลียบพระนครทางชลมารคในพุทธศักราช ๒๓๙๔ มีการทิ้งทานต้นกัลปพฤกษ์ในน้ำ โปรดเกล้าฯ พระราชทานให้ราษฎรที่มาเฝ้าชมพระบารมีรอบพระนคร และเมื่อครั้งสมเด็จพระบรมโอรสาธิราช เจ้าฟ้ามหาวชิรุณหิศ สยามมกุฎราชกุมาร เข้าพระราชพิธีสรงสนานในพุทธศักราช ๒๔๒๙ ก็ได้มีการทิ้งทานผลกัลปพฤกษ์จำนวน ๔ ต้น อีกด้วย

ปัจจุบันได้มีการปรับเปลี่ยนประเพณีนี้โดยผูกฉลากขึ้นไว้กับกิ่งต้นไม้แห้ง เสียเงินเข้าไปสอยฉลากแล้วนำไปขึ้นรางวัล เรียกว่า สอยลูกกัลปพฤกษ์ มักมีตามงานออกร้านต่างๆ เช่น งานกาชาด

----------------------------------

ที่่มา : สำนักหอสมุดแห่งชาติ เขตดุสิต กทม. (“การทิ้งทานต้นกัลปพฤกษ์” โดย นางสาวอุดมพร เข็มเฉลิม บรรณารักษ์ชำนาญการ กลุ่มบริการทรัพยากรสารสนเทศ)

ต้นกัลปพฤกษ์