พระเจ้า ๕๐๐ ชาติ เรื่องที่ ๒๒๙ กาสาวชาดก : ชายหนุ่มกับพญาช้าง

พระเจ้า ๕๐๐ ชาติ เรื่องที่ ๒๒๙ กาสาวชาดก
ชายหนุ่มกับพญาช้าง

ในอดีตกาล ครั้งพระเจ้าพรหมทัตเสวยราชสมบัติในกรุงพาราณสี พระโพธิสัตว์เกิดในตระกูลช้างที่ป่าหิมพานต์ ครั้นเติบใหญ่แล้วได้เป็นหัวหน้าโขลงมีช้าง ๘๔,๐๐๐ เชือกเป็นบริวาร อาศัยอยู่ในราวป่า มีชาวบ้านฐานะยากจนคนหนึ่ง อาศัยอยู่ในกรุงพาราณสี เห็นช่างกลึงงาที่ถนน ช่างทำเครื่องงากำลังทำเครื่องงาต่าง ๆ มีกำไลงา เป็นต้น
   ชายยากจน “ท่านได้งาช้างแล้วจักรับซื้อไหม” พวกช่างงาตอบว่า “เรารับซื้อซิ” ชายยากจนนั้นรับว่า “ตกลง” จึงถืออาวุธนุ่งห่มผ้าย้อมฝาด คลุมศีรษะยืนคอยอยู่ที่ทางช้างผ่าน ใช้อาวุธฆ่าช้างแล้วเอางามาขายที่เมืองพาราณสีเลี้ยงชีพ ต่อมาชายหนุ่มได้เริ่มฆ่าช้างบริวารของพญาช้างที่เดินล้าหลังช้างทั้งหมด เมื่อช้างขาดหายไปทุกวัน ๆ พวกช้างจึงแจ้งแก่พญาช้างว่า “ช้างขาดหายไปด้วยเหตุอะไรหนอ” พญาช้างคอยสังเกตดูก็รู้ว่าชายคนหนึ่งถือเพศอย่างพระปัจเจกพุทธเจ้า ยืนอยู่ริมทางช้างผ่าน ต้องเป็นคนนี้แน่ที่ฆ่าช้าง “เราจักคอยจับมัน”
   วันหนึ่งจึงให้พวกช้างเดินไปข้างหน้าตน ตนเองเดินไปข้างหลัง ชายหนุ่มเห็นพญาช้าง จึงถืออาวุธตรงเข้าไป พญาช้างถอยหลังกลับมายืนอยู่คิดว่าจักจับฟาดดินให้ตาย จึงยื่นงวงออกเห็นจีวรที่ชายคนนั้นห่มอยู่ คิดว่า ผ้าจีวรนี้เป็นผ้าที่พระนุ่ง เราน่าจะทำความเคารพ ช้างกล่าวว่า “เจ้าหนุ่ม จีวรนี้ไม่สมควรกับคนแบบเจ้าจะนำมาห่มหรอก ทำไมเจ้าจึงห่มผ้าผืนนี้” จากนั้นได้กล่าวคติธรรมว่า
   “ผู้ใดมีกิเลสดุจน้ำฝาด ปราศจากทมะและสัจจะ จักนุ่งห่มผ้าย้อมฝาด ผู้นั้นย่อมไม่สมควรจะนุ่งห่มผ้าย้อมน้ำฝาดเลย ส่วนผู้ใดคลายกิเลสดุน้ำฝาดแล้ว ตั้งมั่นอยู่ในศีลทั้งหลาย ประกอบด้วยทมะและสัจจะ ผู้นั้นแลย่อมสมควรจะนุ่งห่มด้วยผ้าย้อมน้ำฝาดได้”

ธรรมนิทานชาดกเรื่องนี้สอนให้รู้ว่า
“คนดีก็คู่ควรกับของดี ส่วนคนชั่วแม้ว่าจะนำของดีแค่ไหนมาใส่ ก็มองว่าเป็นคนชั่วอยู่ดี ”

พุทธศาสนสุภาษิตประจำเรื่องนี้สอนให้รู้ว่า
อเปโต ทมสจฺเจน น กาสาวมรหติ ฯ
ผู้ไม่ข่มใจและไม่มีสัจจะไม่ควรห่มผ้าเหลือง (๒๗/๘๐)

คัดจาก : หนังสือ พระเจ้า ๕๐๐ ชาติ ฉบับสมบูรณ์ / จัดพิมพ์เพื่อเผยแพร่พระพุทธศาสนาขององค์สมเด็จพระสัมมาสัมพุทธเจ้า โดยสถาบันบันลือธรรม