พระเจ้า ๕๐๐ ชาติ เรื่องที่ ๒๓๒ ตโยธรรมชาดก : พระโพธิสัตว์กับพญาลิง

พระเจ้า ๕๐๐ ชาติ เรื่องที่ ๒๓๒ ตโยธรรมชาดก
พระโพธิสัตว์กับพญาลิง

ในอดีตกาล ครั้งพระเจ้าพรหมทัตเสวยราชสมบัติอยู่ในกรุงพาราณสี พระเทวทัตบังเกิดในกำเนิดวานร ควบคุมฝูงอยู่ในป่า เมื่อลูกวานรที่อาศัยตนเติบโตแล้ว กัดอวัยวะเพศของลูกลิงทั้งหลายจนใช้การไม่ได้ เพราะกลัวว่าวานรเหล่านี้จะแย่งคุมฝูง
   ในครั้งนั้น พระโพธิสัตว์ก็อาศัยวานรนั้นแหละถือปฏิสนธิในท้องของนางวานรตัวหนึ่ง ครั้นนางวานรรู้ว่าตั้งครรภ์ เพื่อจะถนอมครรภ์ของตน ก็ได้ไปสู่เชิงเขาตำบลอื่น พอท้องแก่ครบกำหนดก็คลอดพระโพธิสัตว์
   พระโพธิสัตว์เจริญวัย รู้ความแล้วมีเรี่ยวแรงดี วันหนึ่งถามแม่ว่า “แม่จ๋า ใครเป็นพ่อของฉัน”
   มารดาตอบว่า “พ่อคุณ บิดาของเจ้าคุมฝูงอยู่ที่ภูเขาลูกโน้น”
   “แม่พาฉันไปหาพ่อหน่อยได้ไหม”
   “ลูกจ๋า! เจ้าไม่อาจเข้าใกล้พ่อของเจ้าได้ เพราะพ่อของเจ้าคอยขบเพศของลูกวานรที่อาศัยตนเกิดเสียหมด เพราะกลัวจะแย่งคุมฝูง”
   “แม่จ๋า! พาฉันไปเถิด ฉันจักรู้ (อนาคตของตนเอง)”
   นางจึงพาพระโพธิสัตว์มายังสำนักของวานรผู้เป็นพ่อ
   วานรนั้นเห็นลูกของตนแล้วคิดว่า เมื่อเจ้านี่เติบโตจักไม่ยอมให้เราคุมฝูง ต้องฆ่ามันเสียบัดนี้ทีเดียว เราจักทำเป็นเหมือนสวมกอดมัน แล้วก็บีบรัดให้แน่นให้ถึงสิ้นชีวิตให้จงได้ จึงกล่าวว่า
   “มานี่เถิดลูก เจ้าไปไหนเสียนมนานจนป่านนี้” ดังนี้แล้วทำเป็นเหมือนกอดรัดพระโพธิสัตว์ รัดจนแน่น แต่พระโพธิสัตว์มีกำลังดังช้างสาร สมบูรณ์ด้วยเรี่ยวแรง จึงบีบรัดตอบ ครั้งนั้นกระดูกทุกชิ้นส่วนของวานรนั้นถึงอาการจะแตก
   ลำดับนั้น วานรผู้เป็นพ่อเกิดวิตกว่า ไอ้นี่เติบโตขึ้นต้องฆ่าเรา เราต้องหาอุบายอะไร รีบฆ่ามันเสียก่อน แต่นั้นก็คิดได้ว่า ไม่ไกลจากนี้มีสระที่มีผีเสื้อน้ำสิงอยู่ เราจักให้ผีเสื้อน้ำกินมันเสียที่สระนั้น แล้วจึงกล่าวกะพระโพธิสัตว์ว่า
   “ลูกเอ๋ย พ่อแก่แล้ว จับมอบฝูงให้เจ้า วันนี้จะตั้งเจ้าเป็นหัวหน้า ที่ตรงโน้นมีสระอยู่ ในสระนั้น ดอกโกมุท ๒ ดอก อุบล ๓ ดอก ปทุม ๕ ดอก กำลังบาน ไปเถิด ไปเอาดอกไม้มาจากสระนั้น”
   พระโพธิสัตว์รับคำว่า
   “ดีละพ่อ ฉันจักไปนำมา” แล้วก็ไปที่สระนั่น แต่ยังไม่ผลีผลามลงไป ตรวจดูรอยรอบ ๆ สระ เห็นแต่รอยลงเท่านั้นไม่เห็นรอยขึ้น ก็รู้ว่าอันสระนี้ต้องมีรากษสยึดครองแน่นอน พ่อเราไม่อาจฆ่าเราด้วยตน จักหวังให้รากษสเคี้ยวเรากินเสีย เราจักไม่ลงสระนี้ และต้องเก็บดอกไม้ให้ได้ด้วย แล้วเดินไปหาที่ซึ่งไม่มีน้ำไปได้ ๒ ดอกทีเดียว โดดไปลงฝั่งโน้น โดดจากฝั่งโน้นมาลงฝั่งนี้ก็คว้าได้อีก ๒ ดอก ด้วยอุบายนั้นแหละ ด้วยวิธีนี้ พระโพธิสัตว์เก็บดอกไม้ไปได้เป็นกองทั้งสองฝั่งสระ และไม่ต้องลงสู่สถานอันอยู่ในอาญาของรากษส
   ครั้นพระโพธิสัตว์เห็นว่าไม่สามารถจะเก็บได้มากกว่านี้ ก็รวบรวมดอกไม้กองไว้ที่เดียว ครั้งนั้นรากษสดำริว่า ผู้มีปัญญาเฉลียวฉลาด เราไม่เคยเห็นเลยตลอดกาลมีประมาณนี้ ดอกไม้ก็เก็บได้ตามปรารถนา และไม่ต้องลงสู่สถานที่อันอยู่ในอาญาของเราด้วย จึงระเบิดน้ำโผล่ขึ้นจากน้ำเข้าไปหาพระโพธิสัตว์ กล่าวว่า
   “พญาลิง! ในโลกนี้ ธรรม ๓ ประการนั้น คือ ความขยันขันแข็ง ความกล้าหาญ ปัญญา มีแก่บุคคล เหมือนอย่างที่มีแก่ท่าน บุคคลนั้นย่อมล่วงพ้นศัตรูได้”
   รากษสนั้นชมเชยพระโพธิสัตว์อย่างนี้ แล้วก็ถามว่า
   “ท่านเก็บดอกไม้เหล่านี้ไปทำไม?”
   พระโพธิสัตว์ตอบว่า “พ่อของเราปรารถนาจะตั้งเราเป็นผู้นำฝูง เราเก็บไปเพราะเหตุนั้น”
   รากษสพูดว่า “อุดมบุรุษเช่นท่าน ไม่น่าจะนำดอกไม้ไป เราจักนำไปให้” แล้วหอบดอกไม้เดินตามหลังพระโพธิสัตว์ไป ครั้งนั้น บิดาของพระโพธิสัตว์เห็นแต่ไกลแล้ว รำพึงว่า เราส่งมันไปเพื่อที่จะให้เป็นเหยื่อของรากษส แต่มันกลับใช้ให้รากษสถือดอกไม้ตามมา คราวนี้เราฉิบหายแล้ว เลยหัวใจแตกเจ็ดเสี่ยง สิ้นชีวิตในที่นั้นเอง ฝูงวานรที่เหลืออยู่ ประชุมกันยกพระโพธิสัตว์ให้เป็นราชาผู้นำฝูง

ธรรมนิทานชาดกเรื่องนี้สอนให้รู้ว่า
“คนมีความขยันขันแข็ง มีความกล้าหาญ และมีปัญญา ศัตรูย่อมทำอันตรายมิได้ ”

พุทธศาสนสุภาษิตประจำเรื่องนี้สอนให้รู้ว่า
ทุกฺขูปนีโตปิ นโร สปญฺโญ อาสํ น ฉินฺเทยฺย สุขาคมาย ฯ
ผู้มีปัญญา ถึงจะตกอยู่ในห้วงทุกข์ ก็ไม่ควรจะสิ้นหวังต่อความสุขที่จะมีมา (๒๘/๔๕๐)

คัดจาก : หนังสือ พระเจ้า ๕๐๐ ชาติ ฉบับสมบูรณ์ / จัดพิมพ์เพื่อเผยแพร่พระพุทธศาสนาขององค์สมเด็จพระสัมมาสัมพุทธเจ้า โดยสถาบันบันลือธรรม