โบราณบัณฑิตย่อมระงับเวรระงับภัยให้สงบสงัดเสียได้ ด้วยความไม่ก่อเวรก่อกรรม

เจ้าคุณพระอุบาลีคุณูปมาจารย์ (สิริจันโท-จันทร์)

น หิ เวเรนะ เวรานิ สัมมันตีธะ กุทาจะนัง จะ สัมมันติ เอสะ ธัมโม สะนันตะโน

ขึ้นชื่อว่า “เวรกรรม” แล้ว บุคคลจะมาทำให้ระงับเสียด้วยก่อเวรก่อกรรมนั้น เป็นอันไม่ได้โดยแท้

ในกาลไหน ๆ โบราณบัณฑิตย่อมระงับเวรระงับภัยให้สงบสงัดเสียได้ ด้วยความไม่ก่อเวรก่อกรรมแก่กันและกันต่อไป

พระธรรมเทศนา นางยักษินีวัตถุ กล่าวด้วยเรื่อง ขันติ เอา ขันติ ความอดทน ความอดกลั้น มาเป็นเครื่องมือสำคัญในการแก้ไขปัญหาความขัดแย้ง ให้เอาขันติ เป็นน้ำรดล้างดับเสียซึ่งเวรกรรมนั้น

ขันติ ๓ ประเภทนั้น ได้แก่
๑. ขันติเกินตัว ได้แก่ความอดทนอดกลั้น ทนทานต่อท่านผู้มีบุญญาภินิหาร วาสนาบารมี กำลังกาย กำลังทรัพย์ สูงกว่าเรา ถ้าท่านผู้นั้นมาก้ำเกิน หมิ่นประมาทในตัวเรา ดุด่าว่าร้ายให้แก่เรา เราก็อดเอา ไม่ต้องคิดสู้รบตบเถียง ด้วยคิดว่าท่านมีกำลัง มีบุญมีทรัพย์ยิ่งกว่าเรา แม้เราจะโต้ตอบด้วยประการใด ก็คงสู้ท่านไม่ได้ ไม่ควรที่เราจะก่อเวรก่อกรรมให้ติดเนื่องกันไป ปล่อยให้ท่านเหนื่อยข้างเดียวดีกว่า เราทำดีไว้อย่างเดียวเป็นพอ

๒. ขันติเสมอตัว ได้แก่ ความอดกลั้นต่อคนเสมอ ๆ กัน เป็นต้นว่า ผู้มีบรรดาศักดิ์ลาภยศกำลังทรัพย์กำลังกายก็เสมอ ๆ กัน ผู้เช่นนั้นมาก้ำเกินหมิ่นประมาทในตัวเรา คือทุบตีดุด่าว่าร้ายให้โทษแก่เรา เราก็อดเสียไม่ต้องคิดสู้รบตบเถียง

ด้วยคิดว่าท่านผู้นี้ไม่ยิ่งหย่อนอะไรกับด้วยเรา ถึงยศศักดิ์บริวารกำลังกายกำลังทรัพย์ ก็พอเพียงที่จะสู้กันได้ แต่ผู้มักก่อการวิวาทนี้ นักปราชญ์ท่านติเตียนว่าเป็นคนพาล เรารู้อยู่ว่าเขาเป็นคนพาลเรายังโต้ตอบเขาไป เรามิเป็นคนพาลยิ่งกว่าเขาไปอีกหรือ เราไม่ควรจะก่อกรรมก่อเวรให้ติดต่อไปเลย รักกันไว้ดีกว่าชังกัน คิดได้อย่างนี้แล้วก็อดเสีย นี้ชื่อว่าขันติเสมอตัว

๓. ขันติต่ำกว่านั้น ได้แก่ผู้มียศถาบรรดาศักดิ์ กำลังกาย กำลังทรัพย์ต่ำต้อยน้อยกว่าตน ผู้เช่นนั้นมาล่วงเกินหมิ่นประมาทด้วยประการใด ประการหนึ่ง เป็นต้นว่า ด่าตี ยกโทษนินทาว่าร้ายต่าง ๆ ด้วยกายประโยค วจีประโยค ซึ่งเป็นอาการอันไม่สมควร ก็สู้อดทนไม่โต้ตอบด้วยประการใด ด้วยคิดว่าคนเหล่านี้สู้เราไม่ได้ด้วยประการทั้งปวง ถ้าแม้เราจะโต้ตอบ ณ บัดนี้ ก็จะถึงซึ่งความพินาศยับเยินไป ก็แต่ว่าเราจะไปเอาเปรียบเอารัดอะไรกับคนเช่นนี้

คิดได้อย่างนี้ก็อดเสีย คิดอย่างนี้ตลอดไปจนถึงสัตว์เดรัจฉานตัวใหญ่ตัวน้อย ที่สุดจนเรือดยุง ก็ให้คิดว่าสัตว์เหล่านี้สู้เราไม่ได้ ถ้าเราประหารลงเมื่อไรก็จักถึงซึ่งความฉิบหายโดยแท้ เมื่อคิดได้อย่างนี้แล้วก็อดเสีย ไม่ต้องประหัตประหารตอบแทน ชื่อว่าขันติต่ำกว่าตัว

สรุปจาก : เรื่องเล่าท่านมหาจันทร์ เรื่อง "พระอุบาลีคุณูปมาจารย์ ว่าด้วย ขันติ ๓ ประเภท" , มติชนรายสัปดาห์ หน้า ๖๔ ฉบับประจำวันที่ ๑๗ – ๒๓ สิงหาคม ๒๕๕๕