โน๊ตประกอบทำนองร้องและทำนองดนตรีไทย : เพลงตับต้นฉิ่ง (มี ๕ เพลง)

เพลงตับต้นเพลงฉิ่ง สองชั้น
ทำนองดนตรีไทย : อาจารย์สมพล อนุตตรังกูร

ตับต้นเพลงฉิ่งสองชั้น เป็นบทมโหรีเก่าแก่ที่เชื่อว่ามีมาแต่สมัยปลายกรุงศรีอยุธยา หรือต้นกรุงรัตนโกสินทร์ บทร้องจากเรื่องรถเสนครั้งกรุงเก่าที่มีชื่อเสียงมาก ตับต้นเพลงฉิ่งสองชั้นประกอบด้วยเพลงต้นเพลงฉิ่ง สามเส้า ตวงพระธาตุ นกขมิ้น และเพลงธรณีร้องไห้ ตามบทร้องเรื่องรถเสน ดังนี้
บทร้องเพลงตับต้นเพลงฉิ่ง สองชั้น

๑. เพลงต้นฉิ่ง
ฝ่ายนาฏเมรีศรีสวัสดิ์
บรรทมเหนือแท่นรัตน์ปัจถรณ์
ดาวเดือนเลื่อนลับยุคันธร
จะใกล้ทินกรอโณทัยฯ

๒. เพลงสามเส้า
ฟื้นกายชายเนตรนฤมล
มิได้ยลพระยอดพิสมัย
แสนโศกปริเวทนาใน
อรทัยทุ่มทอดสกนธ์กาย

ให้เดือดดาลอาดูรพูนเทวษ
ชลเนตรคลอคลองลงนองสาย
พลางปลุกนางรำจำเรียงราย
นางสนมทั้งหลายก็ฟื้นตนฯ

๓. เพลงตวงพระธาตุ
มิได้ทราบเรื่องความโดยคดี
เสาวนีย์จึงแจ้งแห่งนุสนธิ์
ว่าบัดนี้พระยอดนฤมล
สถิตบนแท่นแก้วแล้วหายไป

๔. เพลงนกขมิ้น
เห็นเป็นวิปริตประหลาด
ภูวนาถเยี่ยมยลไปหนไหน
ฤาจะว่าผ่านฟ้าเสด็จไป
สถิตในโรงราชพาชี

ประหลาดใจเมื่อจะใกล้เข้ายามสอง
เสียงอาชาเร่งร้องอยู่อึงมี่
เอ๊ะผิดแล้วพระแก้วกับพาชี
หรือว่าหนีคืนหลังไปยังเมือง

เร็วเถิดสาวใช้ไปค้นหา
แต่กิจจานั้นอย่าให้ฟุ้งเฟื่อง
แม้นท้าวอยู่รู้แล้วจะขัดเคือง
จงยักเยื้องแยบคายชม้ายดูฯ

๕. เพลงธรณีร้องไห้
อนิจจาโอ้จอมกระหม่อมโลก
มาซัดเสียให้เมียโศกน่าสงสาร
แทบจะสุดสูญสิ้นชนมาน
ฤดีดาลเดือดดิ้นดังอัคคีฯ

บทร้องตับต้นเพลงฉิ่งข้างต้น เป็นบทร้องที่นิยมขับร้องและบรรเลงกันมาแต่โบราณ แต่ในปัจจุบันไม่ค่อยได้ยินได้ฟังกันนัก

ตับต้นเพลงฉิ่งสองชั้นที่นำมาขับร้องและบรรเลงในเพลงชุดนี้ เป็นอีกบทหนึ่งต่างหาก เพื่อต้องการให้เข้ากับเพลงชุดเพลงของเราโดยเฉพาะ ได้รวบรวมบทร้องมาจากหลายแหล่งที่ จะเห็นว่าแต่ละบทจะไม่สัมผัสกันเลย

เพลงต้นเพลงฉิ่งกับเพลงสามเส้า ได้มาจากสมุดเพลงไทยของ คุณวิรัช วุฒิธาดา เพื่อนของผู้เขียน (อ.สมพล) ซึ่งได้เสียชีวิตแล้ว

บทร้องเพลงตวงพระธาตุ ได้จากรายการเพลงไทยของ สถาบันวิจัยภาษาและวัฒนธรรมเพื่อพัฒนาชนบท มหาวิทยาลัยมหิดล ขับร้องโดยอาจารย์เจริญใจ สุนทรวาทิน บทร้องมีความยาวถึง ๔ คำกลอน บทร้องของตับต้นเพลงฉิ่งเดิมมีเพียง ๒ คำกลอน ถ้าจะขับร้องและบรรเลงตามแบบเดิม ร้องรับท่อน ๑ และท่อน ๒ จะต้องขับร้องและบรรเลงถึง ๔ เที่ยว คงจะทำให้ยืดยาดน่าเบื่อ จึงขอใช้ตามที่อาจารย์เจริญใจ สุนทรวาทิน ขับร้องไว้ โดยใช้การขับร้องและบรรเลง ๒ ท่อนควบ จะมีเพียงเที่ยวแรกกับเที่ยวกลับเท่านั้น

เพลงนกขมิ้น ใช้บทร้อยกรองซึ่งอาจารย์ทองแถม ม่วงสุวรรณ ได้แต่งไว้เมื่อคราวที่มีฝรั่งชาวอเมริกันกลุ่มหนึ่งเล่นดนตรีไทยและเดินทางมาแสดงในประเทศไทย ทั้งตามโทรทัศน์และตามสถานที่หลายแห่ง ท่านมีความประทับใจที่แหม่มโรซ่าร้องเพลงตับภุมริน ท่านได้แต่งไว้ไพเราะน่าฟัง เป็นข้อคิดสำหรับเยาวชนและคนไทยเป็นอย่างดี บทร้องมี ๖ คำกลอนเท่ากับของเดิมพอดี

เพลงสุดท้าย คือ เพลงธรณีร้องไห้ ได้นำ ๒ คำกลอนสุดท้ายของบทร้อยกรองที่ชื่อว่า “เมื่อเพลงไทยไร้ผู้จะรู้รัก” ของจิตต์เจริญ พิจิตรคุรุการ ในหนังสือชุมนุมดนตรีไทย มัธยมศึกษาครั้งที่ ๑ เมื่อวันอาทิตย์ที่ ๑๘ สิงหาคม ๒๕๑๗ โรงเรียนวัดบวรนิเวศ เป็นเจ้าภาพ และบทร้อยกรองนี้ได้นำมาขับร้องทำนองเพลงจีนขวัญอ่อนของเพลงชุดนี้ด้วย….• สมพล อนุตตรังกูร

บทร้องเพลงตับต้นเพลงฉิ่ง สองชั้น
๑. เพลงต้นเพลงฉิ่ง
สักวาเพลงไทยไพเราะเหลือ
ฟังไม่เบื่อฉ่ำชื่นระรื่นหู
ทั้งลำนำลำลองทำนองครู
ซึ่งเป็นผู้คิดแต่งอดีตกาล

๒. เพลงสามเส้า
บรรเลงกี่ร้อยครั้งก็ฟังได้
เพราะเพลงไทยทำนองกลอนล้วนอ่อนหวาน
สัญลักษณ์ว่าเป็นไทยมาชั่วกาล
ทั้งชวนรักสมัครสมานการสังคม

ขอเชิญไทยร่วมใจใฝ่เสริมส่ง
อย่ามัวหลงว่าเพลงไทยไม่เหมาะสม
เป็นวัฒนธรรมล่ำค่าน่าชื่นชม
ควรนิยมบำรุงไว้เพลงไทยเอย
   (ไม่ทราบนามผู้แต่ง)

๓. เพลงตวงพระธาตุ
สักวามาฟังเพลงบรรเลงเล่น
ลมเย็นเย็นฟังเพลงเพราะเสนาะสม
เสียงขานขับจับใจให้รื่นรมย์
ลอยลมพาเพลินเจริญใจ

เพลงของไทยฟังเมื่อไรก็ไพเราะ
แสนเสนาะด้วยรสอันสดใส
ทั้งลีลาอ่อนละเอียดละเมียดละไม
ฟังเพลงไทยใจสราญชื่นบานเอย
   (ไม่ทราบนามผู้แต่ง)

๔. เพลงนกขมิ้น
ดนตรีไทยเป็นของไทยใยไม่รัก
คนต่างชาติยังรู้จักความสวยสม
สมบัติไทยแต่คนไทยไม่นิยม
กลับชื่นชมของต่างชาติอนาถใจ

ดนตรีไทยไพเราะเป็นที่สุด
บรรพบุรุษสู้ลำบากฝากไว้ให้
แต่ลูกหลานวิปริตคิดอย่างไร
ไม่สนใจในคุณค่าช่างน่าอาย

ภุมรินบินว่อนขึ้นเวหา
สู่สหรัฐอเมริกาส่งเสียงใส
แหม่มโรซ่าเอ่ยทำนองร้องเพลงไทย
จะเอาหน้าคนไทยไว้ไหนเอย
   (อาจารย์ทองแถม ม่วงสุวรรณ แต่ง)

๕. เพลงธรณีร้องไห้
เมื่อเพลงไทยไร้ผู้จะรู้รัก
รู้ตระหนักรู้ซึ้งถึงคุณค่า
ดนตรีไทยสูญลับอัปรา
แล้วใครหนาจะเรียกตนว่าคนไทย
   (จิตต์เจริญ พิจิตรคุรุการ แต่ง)

ทำนองเพลงตับต้นเพลงฉิ่ง สองชั้น
๑. เพลงต้นเพลงฉิ่ง

สักวาเพลงไทยไพเราะเหลือ
ฟังไม่เบื่อฉ่ำชื่นระรื่นหู
ทั้งลำนำลำลองทำนองครู
ซึ่งเป็นผู้คิดแต่งอดีตกาล

ทำนองเพลงตับต้นเพลงฉิ่ง สองชั้น
๑. เพลงต้นเพลงฉิ่ง

สักวาเพลงไทยไพเราะเหลือ
ฟังไม่เบื่อฉ่ำชื่นระรื่นหู
ทั้งลำนำลำลองทำนองครู
ซึ่งเป็นผู้คิดแต่งอดีตกาล

๒. เพลงสามเส้า

บรรเลงกี่ร้อยครั้งก็ฟังได้
เพราะเพลงไทยทำนองกลอนล้วนอ่อนหวาน
สัญลักษณ์ว่าเป็นไทยมาชั่วกาล
ทั้งชวนรักสมัครสมานการสังคม

ขอเชิญไทยร่วมใจใฝ่เสริมส่ง
อย่ามัวหลงว่าเพลงไทยไม่เหมาะสม
เป็นวัฒนธรรมล่ำค่าน่าชื่นชม
ควรนิยมบำรุงไว้เพลงไทยเอย
   (ไม่ทราบนามผู้แต่ง)

๓. เพลงตวงพระธาตุ

สักวามาฟังเพลงบรรเลงเล่น
ลมเย็นเย็นฟังเพลงเพราะเสนาะสม
เสียงขานขับจับใจให้รื่นรมย์
ลอยลมพาเพลินเจริญใจ

เพลงของไทยฟังเมื่อไรก็ไพเราะ
แสนเสนาะด้วยรสอันสดใส
ทั้งลีลาอ่อนละเอียดละเมียดละไม
ฟังเพลงไทยใจสราญชื่นบานเอย
   (ไม่ทราบนามผู้แต่ง)

๔. เพลงนกขมิ้น
ดนตรีไทยเป็นของไทยใยไม่รัก
คนต่างชาติยังรู้จักความสวยสม
สมบัติไทยแต่คนไทยไม่นิยม
กลับชื่นชมของต่างชาติอนาถใจ

ดนตรีไทยไพเราะเป็นที่สุด
บรรพบุรุษสู้ลำบากฝากไว้ให้
แต่ลูกหลานวิปริตคิดอย่างไร
ไม่สนใจในคุณค่าช่างน่าอาย

ภุมรินบินว่อนขึ้นเวหา
สู่สหรัฐอเมริกาส่งเสียงใส
แหม่มโรซ่าเอ่ยทำนองร้องเพลงไทย
จะเอาหน้าคนไทยไว้ไหนเอย
   (อาจารย์ทองแถม ม่วงสุวรรณ แต่ง)

๕. เพลงธรณีร้องไห้
เมื่อเพลงไทยไร้ผู้จะรู้รัก
รู้ตระหนักรู้ซึ้งถึงคุณค่า
ดนตรีไทยสูญลับอัปรา
แล้วใครหนาจะเรียกตนว่าคนไทย
(จิตต์เจริญ พิจิตรคุรุการ แต่ง)

..ขอกราบขอบพระคุณ ท่านอาจารย์สมพล อนุตตรังกูร ครูผู้ประสิทธิ์ประสาทความรู้ด้านดนตรีไทย
ที่อนุญาตให้นำทำนองดนตรีไทย ซึ่งท่านเป็นผู้ประพันธ์และเขียนด้วยลายมือของท่านเอง
เผยแพร่เป็นวิทยาทานใน www.sookjai.com
โดยวัตถุประสงค์ เพื่อให้คนไทยได้ตระหนักถึงคุณค่า และช่วยกันอนุรักษ์ศิลปะการดนตรีไทย
ให้สืบทอดยาวนานตลอดไป มา ณ ที่นี้ ด้วยความเคารพสูงยิ่ง.