โน๊ตประกอบทำนองร้องและทำนองดนตรีไทย : เพลงบุหลันลอยเลื่อน (ชุดพระจันทร์ ๘.)

.

ถ้อยแถลง..เพลงชุดพระจันทร์
พระจันทร์ เป็นสิ่งที่ประดับความงามให้กับราตรี และความเย็นยะเยือกของพระจันทร์ยังช่วยกล่อมอารมณ์ของมนุษย์ให้สงบลงได้ พระจันทร์จึงมีอิทธิพลต่อความเชื่อและความรู้สึกนึกคิดของมนุษย์ ทำให้เกิดประเพณีที่เกี่ยวข้องกับพระจันทร์ขึ้นมามากมาย

ทางด้านวรรณกรรม นำความงามของพระจันทร์สร้างฉาก สร้างอารมณ์ทั้งสุขและทุกข์ของตัวละคร ทางด้านเพลงก็ไม่ใช่น้อยที่เกี่ยวข้องกับพระจันทร์ โดยเฉพาะในเพลงไทยที่มีพระจันทร์มาเกี่ยวข้อง โดยใช้เป็นชื่อเพลงบ้าง แฝงไว้ในบทร้องบ้าง และรวมทั้งชื่อเพลงกับบทร้องบ้าง

ในบางครั้งการบรรเลงดนตรีไทยในคืนที่มีพระจันทร์ นึกจะบรรเลงเล่นตามบรรยากาศ ก็นึกชื่อเพลงที่เหมาะสมไม่ได้ เท่าที่นึกกันได้บางเพลง มีบทร้องไม่ตรงความหมายของชื่อเพลง เช่น เพลงไส้พระจันทร์ เพลงชมแสงจันทร์ เป็นต้น

เมื่อมีโอกาสที่ได้บรรเลงเช่นกันในคืนที่มีพระจันทร์ ผู้เขียนได้พยายามรวบรวมเพลงไทยที่จะเสริมอารมณ์ทั้งผู้ฟังและผู้บรรเลงในบรรยากาศเช่นนี้ เป็นเพลงเถาและต่อด้วยเพลงสองชั้นเพื่อให้สมบูรณ์แบบตามลักษณะของการบรรเลงดนตรีไทย...สมพล อนุตตรังกูร

บุหลันลอยเลื่อน สองชั้น

เพลงบุหลันลอยเลื่อน เป็นคนละเพลงกับเพลงบุหลัน มีชื่อเรียกหลายชื่อ บุหลันลอยฟ้าบ้าง เพลงสรรเสริญพระจันทร์บ้าง หรือ ทรงพระสุบินบ้าง เคยใช้สรรเสริญพระบารมีในสมัยหนึ่ง

ตามประวัติ พระบาทสมเด็จพระพุทธเลิศหล้านภาลัย ทรงพระสุบินว่า พระองค์ได้เสด็จพระราชดำเนินไปในสถานที่แห่งหนึ่ง เป็นรมณียสถานสวยงาม ขณะนั้นได้ทอดพระเนตรเห็นดวงจันทร์ลอยเข้ามาใกล้พระองค์ และสาดแสงสว่างไปทั่วบริเวณ ทันใดนั้น ได้ทรงสดับเสียงดนตรีทิพย์อันไพเราะ พระองค์ประทับทอดพระเนตรทิวทัศนาอันสวยงามและสดับเสียงดนตรีอันไพเราะจนดวงจันทร์ค่อยๆ ลอยเลื่อนห่างออกไปในท้องฟ้าและสำเนียงดนตรีทิพย์ก็ค่อยๆ ห่างจนหมดเสียงไป

พลันก็เสด็จตื่นพระบรรทม เสียงดนตรีในพระสุบินยังแว่วกังวานอยู่ในพระโสต จึงโปรดให้ตามหาเจ้าพนักงานดนตรีเข้ามาต่อเพลงนั้นไว้ แล้วประทานชื่อว่าบุหลันลอยเลื่อน

บทร้องที่ใช้ร้องกันอยู่ทั่วๆ ไป จากเรื่องอิเหนา พระราชนิพนธ์ในรัชกาลที่ ๒ ตอนสังคามาระตากับไพร่พลได้จัดตกแต่งถ้ำรอรับอิเหนาที่จะลักพาระเด่นบุษบามาหลบซ่อนโดยมิให้ต้องเข้าพิธีอภิเษกกับระตูจรกา สังคามาระตากำลังพักผ่อนและฟังเพลงดนตรีที่ขับกล่อมจนเคลิ้มหลับไป...

ในตอนนี้มีบทร้องว่า
   กิดาหยันหมอบกรานอยู่งานพัด
   พระบรรทมโสมนัสอยู่ในที่
   บุหลันเลื่อนลอยฟ้าไม่ราคี
   รัศมีส่องสว่างดังกลางวัน

   พระนิ่งนึกตรึกไตรไปมา
   ที่จะแต่งคูหาสตาหมัน
   ป่านฉะนี้พระองค์ทรงธรรม์
   จะนับวันเคร่าคอยทุกเวลา

* บทร้อง ที่นำมาใช้เพลงบุหลันลอยเลื่อนนี้ นายมนตรี ตราโมท แต่งไว้สำหรับใช้เป็นบทร้องเพลงบุหลันสามชั้น ผู้เขียนคิดว่าคงจะเข้ากับบรรยากาศของเพลงชุดนี้ และใช้ในวันลอยกระทงได้เป็นอย่างดีด้วย จึงขอนำมาแทนบทร้องเดิม ดังนี้

   เผยพระแกลแลดูดวงบุหลัน
   ฉายพรรณผ่องจรัสรัศมี
   ทรงกลดสดสะอาดปราศเมฆี
   เป็นศรีสง่านภาพร

   ยามส่องต้องนทีที่กระเพื่อม
   แลละเลื่อมงามระยับสลับสลอน
   แสงจันทร์จับแสงสาคร
   แสงสะท้อนสุกสกาวราวเงินยวง ...สมพล อนุตตรังกูร

อาจารย์สมพล อนุตตรังกูร
ปัจจุบันอายุ ๘๔ ปี (เมษายน ๒๕๕๖)
และทุกวันนี้ท่านยังคงสอนดนตรีไทยเป็นวิทยาทานแก่บุคคลทั่วไป
(ระนาด ซอด้วง ซออู้ ซอสามสาย ขิม จะเข้ ขลุ่ย ฯลฯ)

..ขอกราบขอบพระคุณ ท่านอาจารย์สมพล อนุตตรังกูร ครูผู้ประสิทธิ์ประสาทความรู้ด้านดนตรีไทย
ที่อนุญาตให้นำทำนองดนตรีไทย ซึ่งท่านเป็นผู้ประพันธ์และเขียนด้วยลายมือของท่านเอง
เผยแพร่เป็นวิทยาทานใน www.sookjai.com
โดยวัตถุประสงค์ เพื่อให้คนไทยได้ตระหนักถึงคุณค่า และช่วยกันอนุรักษ์ศิลปะการดนตรีไทย
ให้สืบทอดยาวนานตลอดไป มา ณ ที่นี้ ด้วยความเคารพสูงยิ่ง.