ดูนกนางนวลอพยพ ที่บางปู สมุทรปราการ

ตากอากาศบางปู (BangPu Recreation Center)
ตำบลบางปูใหม่ อำเภอเมือง จังหวัดสมุทรปราการ

บางปู หรือ สถานตากอากาศบางปู เป็นสถานที่ท่องเที่ยวเชิงพักผ่อนตากอากาศชายทะเลที่โด่งดังมากเมื่อ ๗๐ ปีก่อน ปัจจุบันก็ยังเป็นที่เที่ยวใกล้ชุมชนเมืองที่มีชื่อเสียงแห่งหนึ่งในประเทศไทย

สถานตากอากาศบางปู เดิมมีชื่อเรียก "สถานตากอากาศชายทะเล บางปู” มีพื้นที่ทั้งหมด ๖๓๙ ไร่ ตั้งอยู่ชายทะเลด้านอ่าวไทย สร้างขึ้นมาเมื่อปี พ.ศ. ๒๔๘๐ โดยดำริของ จอมพล ป. พิบูลสงคราม นายกรัฐมนตรีในขณะนั้น เพื่อให้เป็นสถานที่พักผ่อนสำหรับประชาชนทั่วไป เนื่องด้วยมีพื้นที่ติดชายทะเลและห่างจากกรุงเทพมหานครเพียงประมาณ ๓๗ กิโลเมตร

เมื่อปี พ.ศ. ๒๕๑๒ พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว มีพระราชดำริ ให้มีการรักษาพยาบาลและฟื้นฟูสภาพร่างกายและจิตใจ แก่ทหารที่บาดเจ็บจากการสู้รบ กองทัพบกจึงใช้สถานที่แห่งนี้ในชื่อเรียก "สถานพักฟื้นและพักผ่อนกรมพลาธิการทหารบก” กับ “สถานพักฟื้นและตากอากาศหาดเจ้าสำราญ” เป็นสถานพักฟื้นให้แก่ทหารบาดเจ็บซึ่งรับตัวจากโรงพยาบาลพระมงกุฎเกล้าฯ

ต่อมาสถานการณ์ภายในบ้านเมืองได้คลี่คลาย การสู้รบตามแนวชายแดนลดน้อยลงทำให้สถานพักฟื้นไม่มีทหารที่บาดเจ็บจากการสู้รบมาฟื้นฟูสภาพจิตใจและร่างกาย กองทัพบกจึงได้มีคำสั่งยุบการเป็นสถานพักฟื้น คงไว้ให้เป็นสถานพักผ่อนของทหารจากกองทัพภาคต่าง ๆ ปีละ ๖ ผลัดสับเปลี่ยนหมุนเวียนกัน

ปัจจุบัน สถานตากอากาศบางปู มีกองทัพบกเป็นเจ้าของพื้นที่ จัดให้บริการเป็นสถานพักผ่อนตากอากาศสำหรับประชาชนทั่วไป ควบคู่กับการพัฒนาพื้นที่ให้เป็นศูนย์ธรรมชาติศึกษาต้นแบบที่สมบูรณ์ที่เชื่อมโยงเมืองใหญ่ กับป่าชายเลนในพื้นที่แถบชานเมืองกรุงเทพฯ เชื่อมต่อกับระบบนิเวศชายฝั่งและพื้นที่ชุ่มน้ำบางปู ในรูปแบบของการจัดทำโครงการศูนย์ธรรมชาติศึกษากองทัพบก (บางปู) โดยมีวัตถุประสงค์ให้ประชาชนเกิดความรู้ความเข้าใจ ร่วมมือกันอนุรักษ์ทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อม จนปัจจุบันบางปูกลายเป็นแหล่งที่มีความหลากหลายทางชีวภาพ โดยเฉพาะชนิดของพันธุ์พืชและสัตว์ต่างๆ เช่น นกน้ำ และสัตว์หน้าดินบางชนิด

โครงการศูนย์ธรรมชาติศึกษากองทัพบก (บางปู) เกิดจากข้อตกลงร่วมกันระหว่างกองทัพบก และ WWF ประเทศไทย ซึ่งเป็นองค์กรเอกชนที่ปฏิบัติภารกิจเกี่ยวกับการอนุรักษ์ทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อม นอกจากนี้ ยังได้ร่วมความร่วมมือสนับสนุนด้านงบประมาณ การให้บริการด้านการศึกษา (จัดทำสื่อสิ่งพิมพ์ ประชาสัมพันธ์) สมทบสำหรับการบริหารจัดการโครงการดังกล่าวจากหน่วยงานและองค์กรภาคเอกชนอีกหลายแห่ง ปัจจุบันบริหารจัดการโดยมูลนิธิสิ่งแวดล้อมศึกษาเพื่อการพัฒนาอย่างยั่งยืน (ประเทศไทย) – FEED

ปักษีวิทยา - บางปูแหล่งเรียนรู้พฤติกรรม "นกนางนวล" นกอพยพหนีภัยหนาว
ภาพ : www.magnoliathailand.com

นางนวล (Gull, Seagull) เป็นนกทะเลวงศ์หนึ่ง ในอันดับนกชายเลนและนกนางนวล Charadriiformes ใช้ชื่อวงศ์ว่า Laridae

เป็นนกที่มีขนาดปานกลางจนถึงขนาดใหญ่ มีลักษณะทั่วไป คือ มีขนสีเทาหรือขาว บางชนิดมีสีดำแต้มที่หัวหรือปีก มีปากหนายาว และเท้าเป็นผังพืด เป็นนกที่มีพฤติกรรมอยู่รวมกันเป็นฝูงใหญ่ หากินตามชายฝั่งทะเล และบางชนิดเข้ามาหากินในแหล่งน้ำจืดบ้าง เป็นนกที่ชาวทะเลหรือนักเดินเรือให้ความนับถือ โดยถือว่า หากได้พบนกนางนวลแล้วก็แสดงว่าอยู่ใกล้แผ่นดินมากเท่านั้น

พบทั่วโลก ๕๕ ชนิด ใน ๑๑ สกุล พบในประเทศไทยทั้งหมด ๙ ชนิด ได้แก่ นกนางนวลหางดำ นกนางนวลปากเหลือง นกนางนวลหลังดำพันธุ์รัสเซีย นกนางนวลขาเหลือง นกนางนวลหัวดำใหญ่ นกนางนวลธรรมดา นกนางนวลขอบปีกขาว นกนางนวลปากเรียว นกนางนวลหลังเทา โดยทุกชนิดถือเป็นนกอพยพหนีความหนาวจากซีกโลกทางเหนือ จะพบได้บ่อยในช่วงเปลี่ยนถ่ายฤดูกาลระหว่างฤดูฝนกับฤดูหนาว สามารถบินได้เร็วในระยะทาง ๑๗๐-๑๙๐ กิโลเมตร/ชั่วโมง และบินตามมากันเป็นฝูง ใช้เวลากกไข่นานราว ๒๔ วัน ลูกนกใช้เวลา ๓ เดือน จึงจะบินได้เหมือนพ่อแม่

สถานที่ ๆ ขึ้นชื่อว่าเป็นแหล่งอพยพของนกนางนวลในประเทศไทย คือ บางปู ในจังหวัดสมุทรปราการ เป็นแหล่งที่ชมนกนางนวลอพยพได้ในทุกปี โดยแต่ละครั้งจะมีจำนวนนกไม่ต่ำกว่า ๕,๐๐๐ ตัว...วิกิพีเดีย สารานุกรมเสรี

ในช่วงเดือนพฤศจิกายน ถึงเดือนเมษายนของปีถัดปี ทุกปี จะมีนางนวลบินอพยพหนีหนาวจากแหล่งอาศัยในแถบทิเบต ไซบีเรีย ญี่ปุ่น มาอาศัยที่บางปูเป็นจำนวนมาก นักท่องเที่ยวนิยมมาชมวิวทิวทิศน์ ให้อาหารนกนางนวล ที่มีรูปร่างกลมป้อม สีขาวสะอาด ตาสีดำสดใส ตัดกับสีแดงสดเข้มบริเวณขาและปาก (ค้นหาภาพตามอินเทอร์เนต ภาพส่วนขาและปากของนกที่ปรากฏยังไม่แดงเข้มเท่าตัวจริงที่บางปู)

บรรยากาศที่บางปูมีความเงียบสงบ ลมทะเลพัดพาอากาศที่บริสุทธิ์และเย็นสบาย ปรารศจากกลิ่นไอความเค็มของน้ำทะเลและคาวปลา จึงไม่แปลกใจแต่อย่างใด ทำไมสถานที่แห่งนี้จึงถูกจัดให้เป็นสถานพักฟื้นร่างกายและจิตใจของทหารที่บาดเจ็บจากการสู้รบในครั้งอดีต

ภาพจาก democratic-army.com

ปลาตีน
ปลาที่มีรูปร่างไม่น่าพิสมัย จึงไม่มีใครสนใจในความเป็นอยู่หรือความแปลกประหลาด

ปลาตีน มีอยู่ทั่วไปตามชายทะเลโคลนฝั่งอ่าวไทยและฝั่งอันดามัน นอกจากเรียกปลาตีนแล้ว ยังมีชื่อเรียกอีกหลายชื่อตามแต่ละท้องถิ่น ได้แก่ ปลาจุมพวด กะจัง จังโม่ง ปลาตาโต ชะโด ไอ้หัวตัว (อังกฤษเรียกว่า Bigeye Goby หรือ ปลาตาโต)

ลักษณะ ตัวเรียวยาว มีหัวโต ตาโปนจนเป็นจุดเด่นเห็นได้ชัด ปากเล็ก ริมฝีปากหนา ลำตัวกลมสีเหลืองน้ำตาล มีลายสีดำตลอดตัว ครีบมีสีเหลืองอ่อน ครีบหลังตั้งสูงเป็นรูปครึ่งวงกลม ถัดมาเป็นครีบหูสองข้าง ครีบท้อง และครีบหาง กินอาหารจำพวกสัตว์น้ำขนาดเล็กในพื้นเลนหลังน้ำลด ขนาดตัวยาวสูงสุดประมาณ ๔๐ เซนติเมตร

ปลาชนิดนี้แท้จริงแล้วมันเป็นสัตว์ครึ่งบกครึ่งน้ำ เป็นปลาที่แปลกอย่างหนึ่ง คือใช้ปอดหายใจเช่นเดียวกับคน ไม่เหมือนปลาทั่วไปที่ใช้เหงือกหายใจ ที่เรียกกันว่าปลาตีนคงเรียกตามลักษณะของการเคลื่อนไหว ที่ใช้ครีบหูปลายมนขนาดใหญ่ ที่อยู่ข้างลำตัวค่อนไปทางส่วนหัว พาตัวให้เคลื่อนไหวไปมาบนพื้นเลนและว่ายน้ำ

ถิ่นอาศัย ตามป่าไม้ชายเลน หรือบริเวณป่าแสมโกงกาง โดยเฉพาะบริเวณที่เป็นดินเลนจะมีมาก แต่ถ้าเป็นพื้นทรายจะไม่มี

ปลาตีน เป็นปลาที่ชอบขุดรูอยู่ และเมื่อน้ำขึ้นจะไปอาศัยอยู่ตามรากของต้นโกงกาง หรือตามบริเวณที่ๆ พ้นน้ำ เพราะไม่สามารถจะอาศัยอยู่ใต้น้ำเช่นเดียวกับปลาทั่วไป เนื่องจากใช้ปอดหายใจ ต่อเมื่อน้ำลงจึงกลับมาที่รูเดิมโดยใช้ปากขุดดินที่อุดรูขึ้นมาพ่นรอบๆ ปากรู

ประโยชน์ เนื้อปลามีสีขาว อ่อนนิ่ม ชาวอีสานชอบใช้เป็นเหยื่อล่อปูทะเลและปูม้า การประกอบอาหารจากปลาตีน ทำได้หลายอย่าง เช่น ต้มยำ ทอด ผัด แกง แต่ปรกติไม่นิยมปรุงเป็นอาหาร เนื่องจากเป็นปลาที่ค่อนข้างมีกลิ่นคาว

ด้วยรูปร่างหนักไปทางอัปลักษณ์ทำให้หลายคนไม่กล้ารับประทานปลาที่น่าสงสารชนิดนี้ แต่สำหรับผู้ที่รู้รสและนิยมรับประทานแล้วค่อนข้างหวาดหวั่นกลัวว่าปลาชนิดนี้จะสูญพันธุ์ เนื่องจากเป็นปลาที่เติบโตช้าและการจับล่ายังทำได้ง่ายๆ เช่น ใช้หนังสติ๊กยิง ใช้บ่วงดัก ฯลฯ ... การจับล่าที่ง่ายกว่านี้ก็มี แต่ไม่บอกวิธีค่ะ สงสารปลา!..

น้ำทะเลลด ในโคลนเลนริมฝั่งสถานตากอากาศบางปู จะพบเห็นฝูงปลาตีนจำนวนมาก
ตัวขนาดใหญ่ประมาณข้อมือผู้ใหญ่ ถ้าไม่ใช่สถานที่ของทางราชการ
คงถูกจับล่าไปเป็นอาหาร ไม่ได้พบเห็นกันได้ง่าย

ระบบนิเวศน์ชายฝั่งสถานตากอากาศบางปู : จากพื้นที่ ๓๖๙ ไร่ ของพื้นที่ชุ่มน้ำบางปู ชายฝั่งใกล้ปากแม่น้ำเจ้าพระยา อุดมสมบูรณ์ไปด้วยทรัพยากรทางชีวภาพ ทั้งพันธุ์ไม้แสม ชะคราม ลำพู โกงกาง และระบบนิเวศน์หาดโคลนที่มีสัตว์หน้าดินหลายสิบชนิด เช่น กุ้ง ปูแสม ปูเสฉวน ปลาตีน รวมถึงนกน้ำชนิดต่างๆ อาทิ นกนางนวล นกตีนเทียน นกกระสานวล

ในช่วงต้นฤดูหนาวไปจนถึงหน้าร้อนของปีถัดไปทุกปี พื้นที่ชุ่มน้ำแห่งนี้ยังเป็นที่พึ่งพิงให้นกนางนวลหลากหลายพันธุ์ ได้หาอาหารยังชีวิตและพักอาศัยหลบภัยหนาว

นกนางนวล นกชายเลนอพยพที่ชอบลอยคอในทะเล ส่งเสียงร้องกึกก้อง บินฉวัดเฉวียนโฉบอาหารที่นักท่องเที่ยวโปรยให้ไปมา บัดนี้กลายเป็นสัญลักษณ์อันโดดเด่นที่สำคัญให้แก่จังหวัดสมุทรปราการ

สะพานสุขตา มีความยาว ๕๐๐ เมตร เป็นที่สำหรับดูนกนางนวล
ชมป่าชายเลน และชมพระอาทิตย์ตกดิน

ศาลาสุขใจ ภายในตัวอาคารมีห้องห้องประชุมพร้อมอุปกรณ์ทันสมัยให้เช่า
มีร้านจำหน่ายของที่ระลึก จำหน่ายอาหารและเครื่องดื่ม เปิดขายตั้งแต่เวลา ๑๐.๐๐-๒๐.๐๐ น.
มีประชาชนทั่วไปมาใช้บริการจำนวนมาก
(ข้าราชการสังกัดกระทรวงกลาโหม จะได้รับสิทธิส่วนลดค่าอาหาร ๒๐% - แสดงบัตรประจำตัวก่อนจ่ายเงิน)

หมึกไข่นึ่งมะนาว

หอยแครงลวก

ยำรวมมิตรทะเล

ปลาหมึกผัดผงกะหรี่

ห่อหมกทะเล

ข้าวผัดปู

อาหารข้างบน + ไอศกรีมวานิลลา 3 ถ้วย + น้ำอัดลมขวดใหญ่
ราคาประมาณ 900 บาทเศษ ได้สิทธิพิเศษส่วนลด 20% จ่ายไป 700 บาท

ทำให้นึกถึงร้านอาหารในตึกแถวที่เขาค้อ สั่งไข่เจียว ผัดเห็ดหอม หมูทอด ฯลฯ
อาหารห้าอย่่าง + ข้าวเปล่า + น้ำเปล่า จ่ายไป 900 บาทถ้วน

เศษหนังไก่ทอด ที่พ่อค้าแม่ค้านำไปขายนักท่องเที่ยวใจบุญ
สำหรับโปรยให้ทานแก่นกนางนวลที่สะพานสุขตา
มีสองราคา คือ กระทงละ 10 บาท และ 50 บาท
ส่งสตางค์ให้นาย Mckaforce ไปซื้อให้นก 60 บาท ได้มานิดเดียวเอง

กระทงทำจากกระดาษขนาดเล็กๆ ถ้าซื้อขนาด 10 บาท จะได้เศษหนังไก่ชิ้นเล็กๆ ราว 10 ชิ้น
ขนาด 50 บาท ปริมาณให้คูณด้วยห้าก็แล้วกัน

ถ้าไปที่นี่ควรซื้อหิ้วจากข้างนอก ไว้โปรยให้ทานนก หนังไก่ทอดเกรดดีที่ตลาดข้างนอกขายถูกแสนถูก