"หมู่บ้านอนุรักษ์ควายไทย" ตำบลวังน้ำซับ อำเภอศรีประจันต์ จังหวัดสุพรรณบุรี

หมู่บ้านอนุรักษ์ควายไทย
ที่ตั้ง : ตำบลวังน้ำซับ อำเภอศรีประจันต์ จังหวัดสุพรรณบุรี

สังคมไทยเป็นสังคมเกษตรกรรม ควายไทยในอดีตมีความผูกพันกับชีวิตของชาวนาอย่างแยกไม่ออก ชาวนาไทยให้ความสำคัญกับควายมาก ควายเป็นทั้งสัตว์เลี้ยงและสัตว์ใช้งาน ชาวนาต้องอาศัยแรงงานควายเป็นหลักในการเพาะปลูกทำนา ควายเป็นทั้งแรงงานไถนา ใช้ลากเกวียน ใช้นวดข้าว ชาวนาจึงต้องทำพิธีสู่ขวัญควายเมื่อเสร็จสิ้นการเพาะปลูก เพื่อเป็นการบำรุงขวัญและเรียกขวัญให้มาอยู่กับควาย เพื่อความเป็นสิริมงคล และเพื่อเป็นการตอบแทนบุญคุณให้แก่ควายที่ได้ช่วยทำนาจนเสร็จสิ้น ในสมัยโบราณคนไทยจึงไม่นิยมบริโภคเนื้อควายเพราะถือว่าเป็นสัตว์ที่มีบุญคุณ

ในปัจจุบัน มีวิวัฒนาการทางด้านเทคโนโลยีเพื่อช่วยในการเพาะปลูกทำนาให้ได้ประสิทธิภาพสูง ด้วยการผลิตเครื่องมือเครื่องใช้ที่ทันสมัย ช่วยย่นระยะเวลาในการทำนา เช่น รถไถนา เครื่องปลูกข้าว เครื่องเกี่ยวข้าว นวดข้าว ฯลฯ ทำให้ความจำเป็นในการใช้แรงงานควายลดน้อยถอยลงไปด้วย ในอนาคต การทำนาโดยอาศัยแรงงานควายคงเป็นแต่เพียงตำนานไว้เล่าขานกัน.

จังหวัดสุพรรณบุรี เป็นจังหวัดที่ประชากรส่วนใหญ่ประกอบอาชีพเกษตรกรรม และ "ควาย" ก็เป็นสัตว์เลี้ยงเพื่อใช้งานในการทำมาหากินของคนสุพรรณมาโดยตลอด เมื่อบทบาทของควายลดน้อยลงไปตามลำดับ จึงมีการทำโครงการ “หมู่บ้านอนุรักษ์ควายไทย" (ชาวบ้านเรียกว่า "บ้านควาย") ตั้งอยู่บนเนื้อที่ประมาณ ๗๐ ไร่ ที่อำเภอศรีประจันต์ เพื่อสะท้อนให้เห็นวิถีชีวิตของชาวนาและความผูกพันของชาวนาที่มีต่อควายมาอย่างช้านาน โดยดำเนินการเมื่อวันที่ ๒๕ มีนาคนม ๒๕๔๕

ในหมู่บ้านอนุรักษ์ควายไทย มีการจัดแสดงให้เห็นภาพของชีวิตชาวนาชนบทไทย มีการสาธิตการทำนาตามแบบภูมิปัญญาดั้งเดิมของชาวบ้านที่ไม่ใช้เครื่องจักรทันสมัย พร้อมสัมผัสงานฝีมือของบรรพบุรุษที่สะท้อนให้เห็นได้จากกลุ่มหมู่บ้านชาวนา อาทิเช่น บ้านเรือนไม้แบบเรือนปลายนาที่่สร้างแบบเรียบง่าย เป็นที่อยู่อาศัยของคนที่มีฐานะค่อนข้างยากจน เรือนศรีประจันต์เป็นบ้านที่สร้างจากไม้แท้หลังคามุงจากและกระเบื้อง ซึ่งเป็นหลังที่สี่และมีขนาดที่ใหญ่โต เป็นครอบครัวที่ขยายใหญ่สุดและมีฐานะค่อนข้างร่ำรวย และมีอุปกรณ์ต่างๆ ในการทำนาที่รวบรวมเก็บรักษาไว้สำหรับเป็นที่เรียนรู้ของอนุชนรุ่นหลัง

หมู่บ้านอนุรักษ์ควายไทย จึงเป็นจุดหนึ่ง ที่ช่วยให้ที่แสดงให้เห็นถึงความสำคัญในอดีตของควายที่อยู่คู่กับชาวนาไทย อีกประการคือเป็นการสร้างงานสร้างรายได้และสร้างโอกาสให้แก่ชุมชนในการทำมาหากิน และประกอบอาชีพเพื่อยังชีพอย่างพอเพียง

ควายไทย เป็นสัตว์เลือดอุ่น เลี้ยงลูกด้วยนม จัดอยู่ในประเภทควายเอเชียชนิดควายปลัก เพราะชอบนอนแช่ในปลัก

ธรรมชาติของควายชอบอยู่รวมกันเป็นฝูง อดทน แข็งแรง ไม่ดุร้าย อยู่ง่ายกินง่าย ชอบกินหญ้าและวัชพืข กินข้าวโพด ข้าวฟ่าง

ควายเผือก หรือควายด่อน ชาวอีสานมีความเชื่อว่าควายเผือกเป็นสัตวเทวะที่เกิดมาเพื่อใช้กรรม

ดังนั้น ผู้ที่ฆ่าหรือบริโภคเนื้อควายชนิดนี้ จะได้รับบาปกรรมเป็นอย่างหนัก ในหลายสำนักจึงกำหนดห้ามผู้เรียนคาถากินเนื้อควาย
ซึ่งในบางครั้งหมายรวมถึงควายทั้งหมดไม่จำกัดไว้เฉพาะควายด่อนหรือควายเผือกเพียงอย่างเดียว เพราะถือว่า ควายเป็นสัตว์ที่มี
บุญคุณเพราะเป็นสัตว์ที่ใช้ในการไถนา

ควายไทยจะโตเต็มที่เมื่ออายุ ๕-๘ ปี ซึ่งเป็นอายุที่เหมาะกับการใช้งาน ตัวผู้จะมีรูปร่างใหญ่กว่าตัวเมีย
ควายตัวเมียจะออกลูกเฉลี่ย ๓ ปี ๒ ตัว อายุควายไทยโดยเฉลี่ยประมาณ ๒๕ ปี

ในถ้อยคำสำนวน “โง่เหมือนควาย” อาจมาจากลักษณะนิสัยของควายอดทน ดูเฉื่อยชา ชอบทำอะไรซ้ำซาก
จึงเปรียบเปรยกับคนที่ดูเหมือนจะเข้าใจอะไรยาก และไม่คิดจะเปลี่ยนแปลงให้ดีขึ้น

มุมพักผ่อนจิบชา-กาแฟ และป้อนอาหารควาย (มีหญ้าจำหน่ายกำละ ๒๐ บาท)

มีการจัดแสดง บ้านชาวชนบทไทยสมัยก่อน

ยุ้งข้าว เป็นสถานที่เก็บข้าวเปลือก หลังจากการทำนา เพื่อเก็บข้าวเปลือกไว้กิน ขาย และทำเป็นพันธุ์ข้าวในฤดูกาลหน้า
มักสร้างไว้ในบริเวณรั้วบ้าน (คงป้องกันข้าวสูญหาย) และห่างจากบ้านพอสมควร (ป้องกันเศษละอองฝุ่นจากข้าวเปลือก)